Meme kanseri, dünya genelinde ve Türkiye’de kadınlarda en sık görülen kanser türlerinden biridir. Erken tanı ve uygun tedavi yaklaşımları, sağkalım oranlarını önemli ölçüde artırmakta; aynı zamanda hastaların yaşam kalitesini korumaktadır. Bu makalede meme kanserinin tanımı, epidemiyolojisi, risk faktörleri, tarama ve tanı yöntemleri, tedavi seçenekleri, takip ve destek süreçleri ile önleme stratejileri ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

1. Meme Kanseri Nedir?

Meme kanseri, memedeki süt üreten bezlerin ve süt kanallarının hücrelerinden kaynaklanan kötü huylu bir tümördür. En sık invaziv duktal karsinom formunda görülür; invaziv lobüler karsinom, medüller, tübüler ve diğer alt tipler de mevcuttur. Erken evrede genellikle ağrıya yol açmaz, bazen ele kitle veya meme başından akıntı gibi belirtiler verebilir.

2. Epidemioloji ve Türkiye’deki Durum

Dünya genelinde kadınlarda görülen kanserlerin yaklaşık %25’ini meme kanseri oluşturur. 2020 verilerine göre her yıl 2,3 milyon yeni tanı konmakta, yaklaşık 685.000 kadın hayatını kaybetmektedir. Türkiye’de 2022 TÜİK verilerine göre kadın kanserleri arasında meme kanseri oranı %30’un üzerinde; yıllık 23.000 civarında yeni vakaya rastlanmaktadır. Erken tanı oranlarının düşük olduğu bölgelerde ileri evrelerde başvuru daha sık görülür.

3. Meme Kanseri İçin Risk Faktörleri

İleri Yaş: 50 yaş ve üzeri kadınlarda risk artar.
Aile Öyküsü ve Genetik: BRCA1, BRCA2 mutasyonları; birinci derece akranda meme veya over kanseri öyküsü.
Reproduktif Faktörler: Erken menarş, geç menopoz, nulliparite, geç ilk doğum yapma.
Hormon Kullanımı: Uzun süreli östrojen-progesteron replasman tedavisi.
Yaşam Tarzı: Aşırı alkollü içecek tüketimi, obezite, sedanter yaşam.
Radyasyon Maruziyeti: Özellikle genç yaşta kemoterapi alanlarda veya göğüs bölgesine radyasyon almış kişilerde.

4. Tarama ve Erken Tanı Kriterleri

Mamografi: 40–69 yaş arası kadınlarda iki yılda bir, yüksek risklilerde yıllık önerilir.
Ultrasonografi: Yoğun meme dokusu olanlarda mamografiye ek olarak kullanılabilir.
MR Mamografi: Genetik risk taşıyan veya aile öyküsü pozitif kadınlarda önerilen ileri görüntüleme.
Elle Muayene: Sağlık Ağı profesyonellerinin klinik muayenesi ve kadınların kendi kendine kontrol eğitimi.

5. Tanı Yöntemleri ve Görüntüleme

İnce İğne Aspirasyon Sitolojisi (İİAS): Kitle aspirasyonu ile hücresel inceleme.
Biyopsi: Tru-cut veya vakum destekli biyopsi; doku tanısı ve moleküler inceleme için altın standart.
Tomosentez: 3 boyutlu mamografi yöntemi, yoğun memede hassasiyeti artırır.

6. Patoloji ve Moleküler Alt Tipler

Meme kanseri, histolojik alt tip ve hormon reseptör (ER, PR) ile HER2 durumu ve Ki-67 proliferasyon indeksi temelinde sınıflandırılır:

Hormone Reseptör Pozitif/HER2 Negatif
HER2 Pozitif
Üçlü Negatif Meme Kanseri (TNBC)

7. Tedavi Yaklaşımları

7.1. Cerrahi Tedavi

Lümpektomi (Memeyi Koruyucu Cerrahi): Tümörün çevresindeki sağlıklı sınırla çıkarılması.
Mastektomi: Tüm memenin çıkarılması; risk durumuna göre rekonstrüksiyon planlanabilir.
Sentinel Lenf Düğümü Biyopsisi: İlk tümör drenaj bölgesi lenf nodlarının kontrolü.

7.2. Radyoterapi

Lümpektomi sonrası meme koruyucu tedavi tamamlayıcı olarak uygulanır.
Mastektomi sonrası yüksek riskli hastalarda göğüs duvarı ve bölgesel lenf nodlarına uygulanabilir.

7.3. Kemoterapi

Neoadjuvan (Cerrahi Öncesi): Tümör boyutunu küçültmek ve cerrahi seçeneği çoğaltmak için.
Adjuvan (Cerrahi Sonrası): Mikrometastazları ortadan kaldırmak için.

7.4. Hormon (Endokrin) Tedavi

ER/PR pozitif tümörlerde tamoksifen veya aromataz inhibitörleri.

7.5. Hedefe Yönelik ve İmmünoterapi

HER2 pozitif hastalarda trastuzumab, pertuzumab, lapatinib gibi ajanlar.
Üçlü negatif alt tiplerde immünoterapi seçenekleri (pembrolizumab vb.).

8. Takip ve Survivorship

Tedavi sonrası düzenli kontroller; fizik muayene, görüntüleme, mamografi ve gerekirse laboratuvar testleriyle 5 yıl boyunca yıllık, sonrası iki yılda bir önerilir. Geç yan etkiler, lymphedema ve kemoterapiye bağlı kognitif değişiklikler izlenir.

9. Psikososyal Destek ve Rehabilitasyon

Psikolojik Danışmanlık: Anksiyete, depresyon ve beden imajı sorunlarına yönelik destek.
Fizik Tedavi: Lenfödem ve hareket kısıtlılığı için özel egzersiz programları.
Destek Grupları: Hastaların deneyim paylaşımı ve sosyal destek ağları.

10. Önleme ve Farkındalık Kampanyaları

Memeyi Kendi Kendine Muayene Eğitimi: Her ay düzenli kontrol.
Kamu Spotları ve Sağlık Tırları: Mamografi aracılığıyla erken tanı bilgilendirmeleri.
Mobil Tarama Araçları: Köy ve kırsal kesimde kadınlara ulaşım desteği.
Sağlık Bakanlığı Ulusal Tarama Programı: 40–69 yaş arası hedef kitleye ücretsiz mamografi.

11. Sonuç

Meme kanserinde erken tanı ve çok disiplinli tedavi yaklaşımları, sağkalımı ve yaşam kalitesini artırır. Türkiye’de tarama programları ve farkındalık kampanyaları güçlendirilerek, kadınların düzenli kontrole erişimi sağlanmalıdır. Klinik yenilikler, hedefe yönelik ajanlar ve psikososyal destek çalışmaları ile hem tıbbi hem de toplumsal düzeyde etkili bir mücadele yürütülmelidir.