Kronik böbrek hastalığı (KBH), böbrek fonksiyonlarının aylar veya yıllar içinde giderek azalmasıyla karakterizedir. KBH; hipertansiyon, diyabet, kalp-damar hastalıkları ve mortalitenin yükselmesiyle ilişkilidir. Erken tanı, uygun tedavi ve düzenli izlem, hastalığın ilerlemesini yavaşlatır, diyaliz veya transplantasyon gereksinimini azaltabilir. Bu makalede KBH’ın tanımı, evreleri, nedenleri, tanı yöntemleri, yaşam tarzı ve farmakolojik yönetim, komplikasyonların önlenmesi ve izlem stratejileri ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

İçindekiler

1. Kronik Böbrek Hastalığı Nedir?
2. KBH Evreleme (GFR ve ACR)
3. KBH’ın Başlıca Nedenleri
4. Tanı ve Değerlendirme Yöntemleri
5. Yaşam Tarzı ve Diyet Önerileri
6. Farmakolojik Yönetim
7. Komplikasyonlar ve Önleme Yaklaşımları
8. Düzenli İzlem ve Tedavi Uyumu
9. Sonuç

1. Kronik Böbrek Hastalığı Nedir?

Kronik böbrek hastalığı, glomerüler filtrasyon hızının (GFR) uzun süreli düşüşü veya idrarda artmış albümin atılımının (albuminüri) varlığıyla tanımlanır. En az 3 ay boyunca devam eden bu değişiklikler, böbreklerin:

Atık ve fazla sıvıyı uzaklaştırma,
Elektrolit ve asit-baz dengesini koruma,
Hormon üretimine katılma (eritropoietin, D vitamini aktivasyonu) işlevlerini bozar.

2. KBH Evreleme (GFR ve ACR)

KBH evrelemesi, GFR ve idrar albümin/kreatinin oranına (ACR) göre yapılır:

Evre 1: GFR ≥90 ml/dk/1.73 m², normal veya artmış GFR + ACR ≥30
Evre 2: GFR 60–89 ml/dk/1.73 m²
Evre 3a: GFR 45–59 ml/dk/1.73 m²
Evre 3b: GFR 30–44 ml/dk/1.73 m²
Evre 4: GFR 15–29 ml/dk/1.73 m²
Evre 5: GFR <15 ml/dk/1.73 m² (son dönem böbrek yetmezliği)

3. KBH’ın Başlıca Nedenleri

Diyabetik nefropati: Uzun süreli kontrolsüz kan şekeri
Hipertansiyon: Yüksek sistemik basıncın glomerüllere hasarı
Glomerülonefritler: İmmün aracılı böbrek filtrasyon membran hasarı
Polikistik böbrek hastalığı: Genetik kistler ve böbrek hacim artışı
Obstrüktif üropatiler: Üreter veya mesane çıkış tıkanıklıkları
Nefrotoksin maruziyeti: Uzun süreli ağrı kesici ve ağır metal kullanımı

4. Tanı ve Değerlendirme Yöntemleri

GFR hesaplama: Kreatinin bazlı MDRD veya CKD-EPI formülleri
ACR ölçümü: İdrar örneğinde albümin/kreatinin oranı
Bazı laboratuvar testleri: BUN, elektrolitler, hemoglobin, fosfor, kalsiyum, parathormon
Görüntüleme: Böbrek ultrasonu (boyut, kist/tümör saptama)
Biyopsi: Nadir vakalarda histopatolojik değerlendirme

5. Yaşam Tarzı ve Diyet Önerileri

Tuz kısıtlaması: Günde ≤2 g sodyum
Protein kontrolü: Evre 3–5’te 0,6–0,8 g/kg/gün
Kan basıncı yönetimi: 130/80 mmHg altı hedef
Diyabet kontrolü: HbA1c <7 % hedefi
Sigara ve alkolden kaçınma: Progresyonu yavaşlatır
Fiziksel aktivite: Haftada ≥150 dk orta yoğunluk

6. Farmakolojik Yönetim

RAAS inhibitörleri: ACE inhibitörleri veya ARB’ler (proteinüriyi azaltır)
Diüretikler: Özellikle hipervolemide loop diüretikleri
Fosfor bağlayıcılar: Hiperkalsemi kontrolü için
D vitamini analogları: Sekonder hiperparatiroidiyi düzenler
Demir ve eritropoetin: Anemiyi düzeltmek için

7. Komplikasyonlar ve Önleme Yaklaşımları

Kardiyovasküler hastalık: Lipid kontrolü ve antiplatelet yaklaşım
Anemi: Demir replasmanı, eritropoetin tedavisi
Mineral ve kemik bozuklukları: Kalsiyum/fosfor dengesinin takibi
Asidoz: Bikarbonat replasmanı
Hiperpotasemi: Diyet kısıtlaması, kation değiştirici reçetesi

8. Düzenli İzlem ve Tedavi Uyumu

GFR ve ACR ölçümleri: 6 aylık aralıklarla
Elektrolit ve mineral paneli: 3–6 aylık kontrol
Kan basıncı ve HbA1c: Her klinik kontrolde izleme
İlaç uyumu: Reçete yenileme ve hasta eğitimi
Hasta eğitimi: Öz bakım, semptom farkındalığı ve yaşam tarzı önerileri

9. Sonuç

Kronik böbrek hastalığı, erken tanı, çok disiplinli yönetim ve düzenli izlem ile ilerlemesi yavaşlatılabilen bir durumdur. Diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri, RAAS inhibitörleri, anemi ve mineral bozukluklarının kontrolü, kardiyovasküler riskin azaltılması büyük önem taşır. Sağlık Ağı olarak KBH farkındalığını artırmak ve güncel rehber bilgileri paylaşmak için yanınızdayız.