Bilim insanları, H5N1 kuş gribinin insanlara uyum sağlaması halinde küresel bir sağlık krizinin çok kısa sürede kontrolden çıkabileceği uyarısında bulunuyor. Yeni bir modelleme çalışması, olası bir pandemide müdahale için kritik pencerenin sanılandan çok daha dar olduğunu ve vaka sayısı 10’a ulaştığında salgının zincirleme yayılımının neredeyse durdurulamaz hale geldiğini ortaya koydu.

H5N1 Tehdidi Yıllardır Kapıda

1990’ların sonundan bu yana özellikle Güney ve Güneydoğu Asya’da yerleşik olan H5N1 virüsü, nadir de olsa insanlara bulaşıyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, 2003–Ağustos 2025 arasında 25 ülkede 990 insan vakası bildirildi; bu vakaların 475’i ölümle sonuçlandı. Yüksek ölüm oranı, virüsün insan sağlığı açısından neden bu kadar endişe verici olduğunu gözler önüne seriyor.

ABD’de ise virüs 180 milyondan fazla kuşu etkilerken, 18 eyalette 1000’den fazla süt sığırı sürüsüne yayıldı. Çoğu çiftlik çalışanı olan en az 70 kişide enfeksiyon tespit edildi. Ocak ayında Hindistan’ın Nagpur kentindeki bir yaban hayatı kurtarma merkezinde üç kaplan ve bir leoparın virüs nedeniyle ölmesi, tehdidin yalnızca kümes hayvanlarıyla sınırlı olmadığını gösterdi.

Müdahale İçin Kritik Eşik: 10 Vaka

Ashoka Üniversitesi’nden Philip Cherian ve Gautam Menon tarafından yürütülen ve BMC Public Health dergisinde yayımlanan yeni çalışma, H5N1’in insanlarda nasıl yayılabileceğini bilgisayar simülasyonlarıyla inceledi. Araştırma, eylem penceresinin son derece dar olduğunu net biçimde ortaya koydu.

Sadece 2 vaka tespit edildiğinde ve hane halkı karantinası uygulanırsa, salgın neredeyse kesin olarak durdurulabiliyor.
Vaka sayısı 2–10 arasına çıktığında, virüsün birincil ve ikincil temaslıların ötesine yayılma ihtimali hızla artıyor.
10 vaka eşiği aşıldığında, enfeksiyonun geniş topluluklara yayılmış olma ihtimali çok yüksek seviyeye ulaşıyor.

Araştırmacılara göre bu noktadan sonra salgını kontrol altına almak için çok daha sert önlemler kaçınılmaz hale geliyor.

Simülasyonlar Ne Gösteriyor?

Çalışmada, Hindistan’ın önemli kümes hayvancılığı merkezlerinden Tamil Nadu eyaletindeki Namakkal bölgesi model olarak seçildi. 9 bin 667 nüfuslu bir köy simülasyonu oluşturularak, virüsün:

İş yerlerinden
Hanelere
Okullara
Sosyal alanlara

nasıl yayıldığı ayrıntılı biçimde izlendi.

Sonuçlar, kuş itlafının yalnızca virüs insana bulaşmadan önce etkili olduğunu gösterdi. İnsanlara sıçrama gerçekleştiğinde ise:

Enfekte kişilerin hızla izole edilmesi
Hanelerin karantinaya alınması

virüsü ikincil aşamada durdurabiliyor. Ancak üçüncü derece enfeksiyonlar başladığında, sokağa çıkma kısıtlamaları gibi sert tedbirler olmadan salgının kontrolden çıkması kaçınılmaz hale geliyor.

Pandemi Senaryoları ve Hazırlık Durumu

Emory Üniversitesi’nden virolog Seema Lakdawala, H5N1’in insanlarda yerleşmesi halinde etkisinin Covid-19’dan çok 2009 domuz gribi pandemisine benzeyebileceğini belirtti. Lakdawala, influenza pandemilerine karşı:

Etkili antivirallerin
Stoklanmış aşı adaylarının

bulunduğunu ve bu alanda görece daha hazırlıklı olunduğunu ifade etti.

Buna karşın uzmanlar, rehavete kapılmanın büyük hata olacağı görüşünde birleşiyor. H5N1’in insanlarda kalıcı hale gelmesi durumunda, mevcut mevsimsel grip virüsleriyle karışarak “kaotik ve öngörülemez” salgınlara yol açabileceği uyarısı yapılıyor.

Araştırmacılar, geliştirilen bu simülasyonların gerçek zamanlı olarak güncellenebileceğini ve bir salgının ilk saatlerinde hangi önlemlerin hayati olduğunun belirlenmesinde karar vericilere rehberlik edebileceğini vurguluyor.