EYT Nedir? Kimleri Kapsar? Ne Zaman Çıkacak?

Yaş haddi nedeniyle emekli olamayan vatandaşların sayısının, yaklaşık altı milyon olduğu tahmin edilir. Emeklilikte yaşa takılan vatandaş sayısı bu kadar yüksek olduğu için, EYT konusu sürekli gündemdedir.

EYT Nedir?

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT), yaş haddi nedeniyle emekli olamayan vatandaşların kendilerine koyduğu isimdir. EYT kapsamındaki vatandaşlar, çeşitli platformlarda sık sık mağduriyetlerini dile getirir.

Yaş haddi sebebiyle emekli olamayan vatandaşların sayısı, tahminlere göre yaklaşık altı milyondur. Bu yönüyle çok büyük bir sivil toplum hareketi olan EYT, kamuoyunun ilgisini çekmeyi başarır.

Neden Düzenlemeye İhtiyaç Var?

1999 yılında yürürlüğe giren 4447 sayılı kanun, emeklilik için prim gün sayısı şartının yanı sıra yaş şartı da getirir. Hala yürürlükte olan kanuna göre erkeklerin emekli olabilmesi için 60, kadınların emekli olabilmesi içinse 58 yaşını doldurmuş olması gerekir.

Prim şartını yerine getiren ancak yaş şartından dolayı emekli olamayan vatandaşlar için EYT düzenlemesine ihtiyaç duyulur. Gerekli düzenleme yapılmadığı takdirde, (bundan önce olduğu gibi) vatandaşların emekli olabilmek için prim şartını karşılamalarına rağmen uzun yıllar beklemeleri gerekebilir.

Kaç EYT Mağduru Var?

EYT mağdurlarının sayısı, tartışmalıdır. Ancak her halükarda EYT mağdurları, milyonlarla ifade edilir. Tartışmaların kaynağı, 1999’da çıkan 4447 sayılı kanun ve bu kanunun 11 yıllık uygulama süresidir. Bazıları, 1999 öncesi sigortalı olanların mağdur olduğunu ifade ederken bazıları da kanunun uygulama süresi boyunca mağdurların olduğunu ifade eder.

4759 sayılı kanun ile bu konuda, 08/09/1999 tarihi ile 30/04/2008 tarihleri arasında ilk defa sigortalı olanlar için bir düzenleme yapılmış ve şu şartlardan sadece bir tanesi taşıyan kişinin, emekli olabileceği ifade edilmiştir:

• Kadın çalışanlar için 58, erkek çalışanlar için 60 yaşını doldurmuş olmak ve 7 bin gün prim ödemiş olmak
• Kadın çalışanlar için 58, erkek çalışanlar için 60 yaşını doldurmuş olmak, 25 yıldır sigortalı olmak ve en az 4 bin 500 gün prim ödemiş olmak

Emeklilikte Yaşa Takılanlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’ne göre, Türkiye’de 15 milyon EYT mağduru bulunur. Ancak birçok veri, bu sayının 6 ile 7 milyon kişi arasında olduğunu ortaya koyar. EYT düzenlemesinin kimleri ve kaç kişiyi kapsayacağı, ancak düzenlemenin taslağı ortaya çıktıktan sonra bilinebilir.

Emeklilikte Yaşa Takılanların Talepleri

Emeklilikte yaşa takılanların kamuoyunda dillendirdikleri talepler, şunlardır:

• İlk ve en önemli talep, 08/09/1999 öncesi işe başlayanların, o tarihteki yasalara göre emekli olmasıdır.
• Emeklilikte yaşa takılanların diğer talebi, prim ödeme gün sayısı doldurulduğunda, çalışma süresi arttıkça emekli aylığının düşmesiyle ilgilidir. EYT’liler, bu sorun çözülmediği takdirde kayıt dışına yönelimin artacağını savunur.
• En düşük emekli maaşının, asgari ücrete eşitlenmesi, bir diğer beklentidir.

EYT Düzenlemesi Nedir, Kimleri Kapsar?

EYT, bazı kişilere emeklilik yolunu açacak olan bir düzenlemedir. Düzenlemeyle ilgili detaylar henüz ortaya çıkmasa da kamuoyundaki beklenti, erkekler için 25 yıllık (9 bin günlük) prim günü sayısı, kadınlar içinse 20 yıllık (7 bin 200 günlük) prim gün sayısıdır. Yani eğer düzenleme beklentilere göre yapılırsa 25 yıllık prim dolduran erkek çalışanlar ile 20 yıllık prim gün sayısını dolduran kadın çalışanlar, yaş şartı aranmaksızın emekli olabilir.

Kamuoyunun beklentisine göre olası bir EYT düzenlemesi durumunda, düzenlemeden şu kişiler yararlanabilir:

• 8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olanlar
• Prim şartını tamamlayanlar
• Henüz emekli olmayanlar

Aslında, yukarıda bahsettiğimiz çözüm, prim ödeme gün sayısını öne çıkartan modeldir. Geçmişte, yaşa takılanlar için kısmi emeklilik modeli, sigortalılık süresini öne çıkaran model, indirgeme katsayısı ile aylık bağlama modeli gibi farklı modeller tartışılmıştır. Ancak zaman içinde kamuoyunda, EYT için en doğru çözüm yolunun, prim gün sayısını esas olan model olduğu yönünde fikir birliği oluşmuştur.

EYT Ne Zaman Çıkacak?

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in, EYT konusunun devletin gündeminde olduğunu ifade ettiği son açıklaması, EYT’ler için umut yaratan bir açıklamadır. Ancak EYT düzenlemesinin hangi tarihte yapılacağı, hala belli değildir. Beklentiler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının, 3600 ek gösterge düzenlemesi tamamladıktan sonra EYT çalışmalarını hızlandırması yönündedir.

3600 ek göstergenin, 2022’nin Mayıs ayında tamamlanması bekleniyordu. Ancak ek gösterge düzenlemesi, beklenen tarihte gerçekleşmedi. Dolayısıyla EYT düzenlemesi için de tarih vermek doğru değildir. Ancak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığında konuyla ilgili çalışmaların sürdüğü bilinmektedir. EYT son dakika haberlerini ve emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesiyle ilgili son dakika gelişmelerini, Sağlık Ağı üzerinden takip edebilirsiniz.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının EYT Planı Nedir?

Daha önce paylaşılan bilgilere göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının EYT ile ilgili yol haritası, şöyledir:

1. Emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesinin kapsamı belirlenir.
2. EYT kapsamına giren kişiler için, yeni emeklilik şartları ve modeli tespit edilir.
3. EYT düzenlemesinin hazineye maliyeti hesaplanır.
4. Yeni düzenleme sonrası emekli maaşı hesabı yapılır.
5. Yeni düzenlemenin uygulama yöntemi ve esasları tespit edilir.
6. Taslak hazırlanır ve karar alınır.

Bakanlığın, bu yol haritasına göre çalışmalarını sürdürdüğü söylenebilir. Ancak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının öncelikli gündemi, EYT değil; 3600 ek göstergedir. Bu nedenle EYT çalışmaları, hemen sonuçlanmayabilir.

EYT’nin Devlete Maliyeti Ne Kadar?

EYT, yıllardır tartışılan bir konudur. Bu tartışmalar esnasında, birçok maliyet hesabı yapılır ve dillendirilir. Ancak EYT’nin devlete maliyeti, kaç kişinin bu düzenlemeden yararlanacağı konusu çözümlenmeden hesaplanamaz.

Yıllardır farklı medya kanalları üzerinden dillendirilen rakamlara göre EYT’nin devlete maliyeti, 25 milyar TL ile 125 milyar TL arasında olabilir. Maliyet hesabının bu kadar geniş bir skalada yapılması, EYT mağduru sayısının herkes tarafından farklı hesaplanmasıdır. Düzenlemeden yararlanacak kişiler, iddialara göre 3 milyon ile 15 milyon arasında olabilir. Dolayısıyla EYT düzenlemesinin maliyet hesabı da oldukça geniş bir skalada yapılır.