Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?

Halk arasında otizm olarak bilinen otizm spektrum bozukluğu, kısaca bir nöro-gelişim farklılığıdır. Bazı sinir sistemi sorunlarının, bu nöro-gelişim farklılığına sebep olduğu düşünülür.

Otizm Neden Olur?

Mevcut bilimsel çalışmalar, otizmin sebebini tam olarak kanıtlayamaz ancak genetik temelli bazı bulgulara işaret eder. Otizmden, hangi genlerin sorumlu olduğu bilinmez. Bazı görüşlere göre çevresel sebepler de otizme sebep olabilir. Bilimsel çalışmalara göre otizmin hem genetik hem de çevresel temelleri olabilir.

Otizm spektrum bozukluğu, ekonomik ya da sosyal sebeplerden kaynaklanmaz. Bu nedenle her sosyoekonomik yapıdaki toplumlarda otizm spektrum bozukluğuna rastlanır.

Otizm Belirtileri Nelerdir?

Otizm spektrum bozukluğunun 9 temel belirtisi vardır. Otizm belirtileri, dikkatli bireylerin kolaylıkla teşhis edebildiği, bariz belirtilerdir.

Göz teması: Otizmli bireyler, göz teması kuramaz.
Dönen nesnelere karşı ilgi duymak: Dönen nesnelere odaklanmak ve bazı eşyaları döndürmek ya da sürekli olarak sıraya dizmek en belirgin otizm belirtilerinden bir tanesidir.
Takıntılı davranışlar göstermek: Tıpkı dönen nesnelere ilgi duymak gibi bazı nesneler, kişiler, olaylar ya da durumlar karşısında takıntılı davranışlar göstermek, bir otizm belirtisidir.
Konuşmada gerilik yaşamak: Konuşma gelişiminde geri kalmak, önemli otizm belirtilerinden bir tanesidir.
Adı söylendiğinde tepki vermemek ve işitmiyor gibi davranmak: Adı söylendiğinde dönüp bakmamak, bir otizm belirtisidir.
Düzen değişikliklerine aşırı tepkiler vermek: Otizmli bireylerin en belirgin özelliklerinden bir tanesi de düzenlerinin değişmesine hızla adapte olamamak ve aşırı tepkiler vermektir.
İstediği şeyi işaret etmemek: İstenilen şeyi parmakla işaret etmemek, bir otizm belirtisidir.
Yaşıtlarıyla farklılaşma: Kişinin yaşıtlarının ilgi duyduğu oyunlara ve etkinliklere ilgi duymaması, bir otizm belirtisidir.
Parmak uçlarında yürümek: Parmak uçlarında yürümek ve sallanmak gibi hareketler birer otizm belirtisidir.

Bu belirtilerin bir tanesinin ya da birkaçının tek bir bireyde gözlemlenmesi, bireyin kesinlikle otizm spektrum bozukluğuna sahip olduğu anlamına gelmeyebilir. Ancak otizmde erken teşhis çok önemli olduğu için bu belirtilerin birini ya da birkaçını gösteren birey için mutlaka bir doktordan destek alınmalıdır.

Otizm Tanısını Kim Koyar?

Otizm tanısı, çocuğun davranışları gözlemlenerek konur. Çünkü çocuk, sadece davranış açısından yaşıtlarından farklılıklar gösterir. Uzman doktor, tanı koyma sürecinde bazı testler gerçekleştirir. Otizm spektrum bozukluğu tanısı, 12 aydan büyük bebeklere uzman doktor tarafından konulabilir.

Otizm tanısını, çocuk ruh hastalıkları uzmanları ve çocuk nörologları koyabilir. Çocuğunun otizmli olmasından şüphe eden ebeveynler üniversite hastanelerinin çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları anabilim dallarına veya herhangi bir hastanedeki çocuk ruh sağlığı uzmanına ya da çocuk nörologuna başvurabilirler. Eğer doktor tarafından otizm tanısı konursa çocuk için ÇÖZGER olarak da bilinen “Çocuk Özel Gereksinim Raporu” çıkartılmalıdır. Bu rapor, Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerin Özürlü Sağlık Kurulu birimlerinden çıkartılabilir.

Otizmde Erken Teşhisin Önemi

Otizmde erken teşhisin önemi, yoğun eğitim alan otizmli çocuklardaki belirtilerin kontrol altına alınabilmesinden kaynaklanır. Eğer otizm erken teşhis edilebilirse ve otizmli birey bilinçli/yoğun bir eğitimden geçerse büyü bir gelişim sağlanabilir ve otizm belirtileri büyük ölçüde giderilebilir.

Doğru ve yoğun bir eğitim programının uygulanması, otizmli çocukların ergenlik dönemine ulaşıncaya kadar yaşıtlarıyla aynı düzeyde gelişim göstermesini sağlayabilir. Bu nedenle otizmde erken teşhis son derece önemlidir.

Otizmli Ünlüler Kimler?

Yazımızın önceki bölümlerinde otizmi farklı yönleriyle ele aldık ve erken teşhis durumunda, otizm belirtilerinin sıfırlanabileceğinden bahsettik. Bu bölümde, otizm tanısı konan dünyaca ünlü isimlere değineceğiz:

Bill Gates: Otizm tanısı konan dünyaca ünlü isimlerden bir tanesi olan Gates, geliştirdiği teknolojilerle bütün dünyada tanınan bir isim…
Steve Jobs: Apple’ın kurucusu Jobs, bilgisayar endüstrisinin en önde gelen isimlerinden biri…
Elon Musk: Dünyaca ünlü girişimci Elon Musk, 2021 yılında katıldığı bir programda, küçükken kendisine otizm tanısı konulduğunu açıklamıştı.
Albert Einstein: Bilim insanı Einstein, geliştirdiği teorilerle ve yaptığı icatlarla dünyanın kaderini değiştirmeyi başarmış bir matematikçi…
Charles Darwin: Sessiz ve izole bir çocukluk geçiren Darwin, otizm spektrum bozukluğu yaşıyordu.
Nikola Tesla: Dünyanın gelmiş geçmiş en önemli mucitlerinden bir tanesi olduğu kabul edilen Tesla, aynı zamanda otizm tanısı konan bir bilim insanı…
Vernon Smith: Yaşayan en önemli ekonomistlerden biri olarak kabul edilen Nobel ödüllü Vernon Smith de otizmli bir birey…
Jerry Seinfeld: Dünyanın en ünlü komedyenlerinden bir tanesi olduğu kabul edilen Jerry Seinfeld de küçükken otizm tanısı konulan ünlüler arasında…

Otizmliler ve Meslek Seçimi

Aslında “otizmli ünlüler” listesi, uzayıp gidiyor. Listede Türkiye’den ve dünyadan, yani her coğrafyadan, her meslek grubundan, her sosyolojik ve ekonomik çevreden, her milletten ünlü simalar bulunuyor. Otizmli bilim insanları da var, sanatçılar da var, girişimciler de…

Dolayısıyla otizmin meslek seçimine engel olmadığı defalarca kez kanıtlandı. Peki durum böyleyken niçin çevremizde otizmli çocukları olan bazı ebeveynler, hayatlarının aslında görünenden çok daha zor olduğunu söylüyor? Aslında bu sorunun çok basit bir yanıtı var: Nöro-gelişimsel bir farklılık olan otizm her bireyde farklı düzeyde belirtiler gösteriyor. Verimli bir eğitim dönemi geçiren çocuklar, otizmin olası engellerini aşmayı başarabiliyor. Teşhisin geciktiği bireyler ise hayatları boyunca belirtilerle yaşamak zorunda kalabiliyor.

Otizmli Doktor Olabilir mi?

Sonuç olarak “Otizmli biri doktor olabilir mi?” sorusunun çok basit bir yanıtı var: Evet, olabilir. Ancak nasıl ki otizmli olmayan her birey doktor olamıyorsa otizmli her birey de doktor olamaz. Tıp eğitimi almak ve doktor olmak, ekstra bir çaba ve başarı gerektirir. Otizmli bir birey, bu akademik çabanın yanı sıra hayatı boyunca başka bazı problemlerle de mücadele etmek zorunda olabilir.

Otizm tanısı çocukluk döneminde konan otizmli bazı bireyler ise aldıkları yoğun eğitim sonucuna yaşıtlarıyla aynı düzeyde gelişim göstermeyi başarır. Bu kategorideki bireyler için ergenlik sonrası hayat, otizm tanısı geç konan bireylere kıyasla çok daha kolaylaşır. Bu nedenle otizmli çocuklarda erken tanı ve yoğun eğitim programlarının uygulanması, kritik bir önem taşır. 12 aylıkken (erken dönemde) otizm tanısı konmuş, ergenlik dönemine kadar yeterli desteği almış ve otizm nedeniyle yaşadığı toplumsal iletişim güçlükleri aşmayı başarmış bir birey, tıp bilimine karşı gerekli ilgi ve çabayı akademik anlamda gösterirse, elbette doktor olabilir. Hatta daha önce birçok kez tekrarlandığı üzere otizmli bir birey, gerekli çabası ve yetenekleri mevcutsa bütün dünyanın tanıdığı bir bilim insanı bile olabilir ve Nobel ödülünü dahi alabilir.