Nöbetçi Eczaneler
Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), serviste görevli bir hemşirenin yatan hastaların ilaçlarını almak için eczaneye gitmesini uygun bulduğunu açıkladı.
KDK’nın karar metninde şu ifadeler kullanıldı;
Başvuran özetle; Bağcılar Eğitim ve Araştırma Hastanesi servislerinde, hafta içi gündüz hemşirelerin eczaneye ilaç almak için gitmesinin zorunlu kılındığını, gece ve hafta sonu mesailerinde yetersiz eczane personeli gerekçe gösterilerek ilaçların hasta başı hazırlanmadığını ve ilaçların temizlik personeline teslim edildiğini, ancak, hemşirelerin sayısının da yetersiz olduğunu ve birçok klinikte fazla mesai yaparak çalıştıklarını, ayrıca, ilaç almak için eczaneye gitmenin hemşirelerin görev tanımları içinde yer almadığını, Meslek Kanununda hemşirelerin asli görevinin hastanın sağlığı ile ilgilenmek olduğunun açıkça öngörüldüğünü, ilaçların servise getirilmesinin, eczane hizmetlerinin sorumluluğunda olduğunu, Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinin 18. Maddesinde “eczanede hazırlanan ilaçlar, ilgili hemşireye teslim edilir” şeklindeki hükmün yer aldığını, ancak bu teslimin nasıl ve nerede yapılacağının belirtilmediğini, Tıbbi Hizmetler Sunum Rehberinin 13. Maddesinde eczane hizmetlerinin sunum sürecinin Sağlık Bakanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından açıkça düzenlendiğini, Rehberin “13.1.3.2. Eczaneden ilaç verilmesi” başlıklı maddesinin b fıkrasında “Talep edilen ilaçlar eczacı tarafından veya eczacı gözetiminde eczacı teknisyeni tarafından hazırlanır. Hazırlanan ilaçlar servisine gönderilerek hemşiresine imza karşılığı teslim edilir.” hükmünün yer aldığını, eczaneden servise ilaç getirme işini yapacak başka personel bulunmakta iken, ‘gerektiğinde acil müdahalede bulunması gerekirken’ hemşirenin, görevini bırakıp ilaç almaya gitmesinin Meslek Kanununun amacı ile de bağdaşmadığını iddia ederek, Hastanenin “Eczacılık Hizmetleri İşleyiş Prosedürünün” normlar hiyerarşisi göz önüne alınarak düzeltilerek hemşirelerin, ilaç almak için eczaneye gönderilmesi uygulamasından vazgeçilmesini talep etmektedir.
2.1.1. 13.01.1983 tarih ve 17927 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinin “Eczane Hizmetleri” başlıklı 17 nci maddesinde “c) Servis, ameliyathane, poliklinik ve laboratuvarlar için gerekli ilaçlar eczaneden, sıhhi malzeme ise eczane deposundan alınır. Bunlar için ilaç ve sıhhi malzeme istek belgeleri ilgili uzmanlarca düzenlenir.” Hükmüne, “Eczacıların Görev ve Yetkileri” başlıklı 122’nci maddesinde, “b) Kliniklerde çalışan eczacılar klinik şef veya uzmanı ile vizit ve kontrvizitlere çıkar, yazılan ilaçları eczaneden teslim alır ve bunların usulüne uygun olarak hastalara ulaşımını sağlar. Servis acil ilaç dolaplarının eksikliklerini zamanında tamamlar. İlaçların sarflarını yapar ve ayrıca baştabibin vereceği meslekleri ile ilgili görevleri yerine getirir.” Hükmüne yer verildiği, “Servis Sorumlu Hemşirelerinin Görev ve Yetkileri ” başlıklı 131’inci maddesinde, “f) Servis eczacısı bulunmadığı hallerde ona ait görevleri yapar veya yaptırır.” Hükmüne yer verildiği, bu hüküm uyarınca, klinikte çalışan eczacı yok ise, servis eczacısının görevlerinin, sorumlu hemşire veya görevlendireceği sağlık elemanınca yerine getirileceği, “Hemşirelerin Görev ve Yetkileri” başlıklı 132’nci maddesinde, “d) Servis acil dolabında bulunan ilaçları servis şefi, uzmanı veya nöbetçi tabibinin direktifi ile ve onun sorumluluğu altında hastalara uygular. Sarfiyatını özel sarf defterine kaydeder. Eczaneden alınan bu ilaçların sarfı, bu defter üzerinde yapılır.” Hükmünün yer aldığı,
2.1.2. 2019 tarihli Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü Verimlilik ve Kalite Uygulamaları Dairesi Başkanlığı Verimlilik Yerinde Değerlendirme Rehberinin l.EH.12.6. maddesinde “Hasta adına hazırlanmış ilaçlar, servislerden gelen sağlık personeline teslim edilirken kayıt altına alınmalıdır. … İlaç hazırlama alanları; hasta bazlı ilaç paketlerinin hazırlanabileceği karışıklığa sebep olmayacak genişlikte olmalıdır. Servis veya birimlerden gelen sorumlu hemşirenin/hemşirenin ilaçlan teslim alacağı alanlar eczanede hasta bazlı ilaç hazırlama alanlarından ayrı olmalıdır. …Yapılan çıkışa dair düzenlenen belge eczanede ilaçları teslim almaya gelen servis sorumlu hemşiresi tarafından veya sorumlu tarafından görevlendirilen hemşire/sağlık personeli (teknisyen vb.) tarafından imzalanıp, eczaneden teslim alınmalıdır” açıklamasına yer verildiği, Verimlilik ve Yerinde Değerlendirme Rehberi (2019)’nin, Tıbbi Hizmetler Sunum Rehberi (2013)’nden daha sonra yürürlüğe girdiği, güncel eczacılık hizmetleri uygulamalarını içerdiği,
I. İLGİLİ MEVZUAT
2.2. “Eczacıların Görev ve Yetkileri” başlıklı 122’nci maddesinde, “b) Kliniklerde çalışan eczacılar klinik şef veya uzmanı ile vizit ve kontrvizitlere çıkar, yazılan ilaçları eczaneden teslim alır ve bunların usulüne uygun olarak hastalara ulaşımını sağlar. Servis acil ilaç dolaplarının eksikliklerini zamanında tamamlar. İlaçların sarflarını yapar ve ayrıca baştabibin vereceği meslekleri ile ilgili görevleri yerine getirir.
2.3. “Servis Sorumlu Hemşirelerinin Görev ve Yetkileri ” başlıklı 131’inci maddesinde, “f) Servis eczacısı bulunmadığı hallerde ona ait görevleri yapar veya yaptırır.”
2.4. “Hemşirelerin Görev ve Yetkileri” başlıklı 132’nci maddesinde, “d) Servis acil dolabında bulunan ilaçları servis şefi, uzmanı veya nöbetçi tabibinin direktifi ile ve onun sorumluluğu altında hastalara uygular. Sarfiyatını özel sarf defterine kaydeder. Eczaneden alınan bu ilaçların sarfı, bu defter üzerinde yapılır.”
4. 08.03.2010 tarih ve 27515 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Hemşirelik Yönetmeliğinin, “Hemşirelerin Görev, Yetki ve Sorumlulukları” başlıklı 6 ncı maddesinde “ç) Hastaya lüzumu halinde uygulanmak üzere hekim tarafından reçete edilen tıbbî talepleri bilimsel esaslara göre belirlenen sağlık bakım, tanı ve tedavi protokolleri doğrultusunda yerine getirir.”
6. 2019 tarihli Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü Verimlilik ve Kalite Uygulamaları Dairesi Başkanlığı Verimlilik Yerinde Değerlendirme Rehberinin l.EH.12.6. maddesinde “Hasta adına hazırlanmış ilaçlar, servislerden gelen sağlık personeline teslim edilirken kayıt altına alınmalıdır. … İlaç hazırlama alanları; hasta bazlı ilaç paketlerinin hazırlanabileceği karışıklığa sebep olmayacak genişlikte olmalıdır. Servis veya birimlerden gelen sorumlu hemşirenin/hemşirenin ilaçlan teslim alacağı alanlar eczanede hasta bazlı ilaç hazırlama alanlarından ayrı olmalıdır. …Yapılan çıkışa dair düzenlenen belge eczanede ilaçları teslim almaya gelen servis sorumlu hemşiresi tarafından veya sorumlu tarafından görevlendirilen hemşire/sağlık personeli (teknisyen vb.) tarafından imzalanıp, eczaneden teslim alınmalıdır”
Hükümleri yer almaktadır.
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
8. Somut olayda, her ne kadar başvuran tarafından Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinde, ilaç tesliminin nasıl (kimlik bırakma, imza karşılığı, kart okutma vb.) ve nerde yapılacağının açıkça öngörülmediği iddia edilmekte ise de, anılan Yönetmeliğin 17 nci maddesinin (c) bendi hükmünün lafzından, servis ilaçlarının eczaneden teslim alınacağının açıkça öngörüldüğü anlaşılmakla birlikte, “teslim alma” fillini gerçekleştirecek personele ve teslim alma usulüne ilişkin bir açıklamaya yer verilmediği, anılan Yönetmeliğin 131’inci maddesinin (f) bendinde, servis eczacısının bulunmadığı durumlarda, servis eczacısının görevlerinin sorumlu servis hemşiresi tarafından yapılacağı veya yaptırılacağının hükmepersonel sağlık bağlandığı, 13.11.2019 tarihinde revize edilen Hasta Bazlı İlaç Ve Tıbbi Sarf Malzeme Çıkışı Talimatının 5.10. maddesinde, ilaçların servis sorumlu hemşiresine ya da idare tarafından görevlendirilen sağlık personeline sayım yapılarak imza karşılığı ve eczanede teslim edilmesi gerektiğinin, bir başka deyişle, ilaç tesliminin nerede ve hangi usul ile yapılacağının açıkça düzenlendiği görülmektedir.
9. Diğer yandan, yukarıda yer verilen Danıştay 2. Dairesinin kararında da belirtildiği üzere, kamu hizmetlerinin hangi koşullar altında ve nasıl yürütüleceğinin önceden saptaması her zaman mümkün olamayacağı için, gelişen durumlara uygun çözümler bulmak ve ortaya çıkan ihtiyaçları karşılayabilmek amacıyla gerekli düzenlemeleri yapma hususunda idarelerin takdir yetkisi bulunmaktadır. Gelişen durumlar karşısında, ilgili idarelerin ifa edilecek hizmeti yerine getirecek personeli belirleme hususunda, “hizmetin bilgi ve deneyim yönünden yetişmiş personel” ile yürütülmesi şeklindeki bir yöntem ile çözüme başvurmasının da, alınacak önlemler arasında bulunduğu her türlü tartışmadan uzaktır.
11. Kurumumuzca yapılan inceleme ve araştırma neticesinde; yukarıda sözü edilen mevzuat hükümleri ve yargı içtihadı uyarınca, ilgili idarenin başvuranın talebinin reddi yönünde tezahür eden işleminde hukuka ve hakkaniyete aykırı bir durum bulunmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.
12. İyi yönetim ilkelerine 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; söz konusu ilkeler yönünden yapılan değerlendirmede, şikayet başvurusu kapsamında, idarenin, başvurana ilişkin işlemlerle ilgili bilgi ve belgeleri süresi içerisinde ve gerekçeli olarak kurumumuza gönderdiği, bu anlamda “kararların gerekçeli olması” ve “kararın geciktirilmeksizin bildirilmesi” ilkelerine uygun hareket ettiği ancak, başvuru sahibine verdiği cevapta idari işleme karşı hangi sürede hangi mercie başvurabileceğini göstermediği bu nedenle de karara karşı başvuru yollarının gösterilmesi ilkesine uymadığı tespit edildiğinden, idarenin bahse konu ilkeye uygun davranması önerilmektedir.
6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, bu Ret Kararının başvurana tebliğ tarihinden itibaren, ilgili idarenin işlemine karşı (varsa) dava açma süresinden kalan süre kaldığı yerden işlemeye devam edecek olup İstanbul İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
III. KARAR