Okula gitmek istemeyen çocuklar üzerinde yapılan araştırmalar ilk defa 1913 yılında “nörotik reddetme” durumu olarak ele alınmıştır. Okul korkusu nedeni ile devamsızlık konularını açıklayan ilk yazar Broadwin olmuştur. Okul fobisi, çocuğun endişe, kaygı ve korkuyla okula gitmeyi reddetmesi, okula gitmek istememesidir. 1941 yılında literatüre giren “okul fobisi” okuldan kaçınmayı öngören bir çocukluk sendromudur.
Okul Fobisi Nedir?
Okul fobisi, çocuğun okula gitmeyi istememesi, okulu reddetmesidir. Yoğun olarak okula yeni başlayan çocuklarda görülen bu fobi, çocukta küsme, bağırma, ağlama, tepinme, bir şeyleri kırma gibi tepkiler ortaya çıkarır. Okul fobisinin temelinde çocuğun okuldan korkmasından daha çok evden, anneden ayrılmak istememesi yatmaktadır. Okul fobisi ebeveynleri ile güvenli bağ kuran çocuklarda daha az görülmektedir. Başarısızlık korkusu, kendine güvenmeme, utanma duygusu, evden ayrıldığı takdirde ailenin çocuğu unutacağı korkusu okul fobisini tetiklemektedir. Hatta çocuğun bir kardeşi varsa, çocuk okula gittiğinde onun daha çok sevileceğine inandığı için de panikler.
İstanbul Aydın Üniversitesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve Türkiye Araştırmaları Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Duygu Dinçer okul fobisini şöyle açıklıyor: “Okul fobisi kendisini rahatsız eden bir durumdan ötürü çocuğun okula gitmekten kaygı ve korku duymasıdır. Buna okul reddi de denebilir.” Burada farkına varmamız gereken bir şey bu fobinin okuldan kaytarmakile birbirinden oldukça farklı şeyler olduğudur. Okul fobisinde çocuk okula gitmeyi duygusal olarak reddetmektedir.
Okul Fobisinin Nedenleri
Okul fobisi çoğunlukla çocukların okula yeni başladıkları dönemlerde görülmektedir. İlkokul ve anaokulu sürecinde çocuklarda görülen okul fobisi rahatsızlığının birçok nedeni vardır. Bu nedenler;
- Ebeveynlerin aşırı korumacı tutumu en önemli nedendir. Ev ortamında her istediği olan, kuralsız yetişen çocuklar okul ortamındaki kurallara uyum sağlamakta zorlanırlar. Çocuğa sorumluluk verilmediği için okulda kendisine verilen sorumluluklar zor gelmektedir. Bunlara ek olarak anne ve babanın kaygılarını ve korkularını çocuğa yansıtmaları okul fobisini tetiklemektedir. Aşırı korumacı aileler çocuğu kendilerine bağımlı hale getirdikleri için çocukta okul korkusu oluşması çok doğaldır.
- Ev ortamı okul fobisini tetikleyen bir diğer maddedir. Evden ayrılma korkusu, geri geldiğinde ailesini bulamama korkusu, küçük bir kardeşi varsa onun daha çok sevileceği korkusu, kızgınlık anında çocuğa söylenmemesi gereken cümlelerin söylenmesi; “Sen okula gidince başka çocuk alacağız, sen yokken taşınacağız, sen okula git biraz nefes alalım…” çocuğun kendini değersiz hissedeceği cümlelerin kurulması çocukta okul fobisi oluşturacaktır.
- Okul ortamı da bir diğer etmendir. Aşırı disiplinli bir öğretmen, fazla kuralcı bir okul, çocuğun yetilerinin üzerinde beklenti içine giren bir sınıf ortamı varsa çocuk kendini yetersiz ve değersiz hissedecektir ve okula gitmek istemeyecektir.
- Tüm bunlara ek olarak, anne babanın boşanması, aileden birinin ölümü ve ya hastalığı, taşınma, maddi sorunlar stres oluşturacağı için çocukta, onun için en güvenli ortam olan evinden ayrılmak istemeyecektir.
Çocukta Okul Fobisi Varsa Nasıl Davranılmalı?
Her konuda olduğu gibi okul fobisi konusunda da muhatabımız çocuk olduğu için şefkatle yaklaşmalıyız. Kızmak, zorlamak, öfke ile hareket etmek çocuğun fobisini besleyecektir. Onu anlamaya çalışmak çok önemlidir. Sakince konuşmak, sabırla dinlemek gerekmektedir. Çocuğun okula gitmek istememesinin altında yatan nedenleri bulmaya çalışmak, ortadan kaldırılabiliyorsa ortadan kaldırmak gerekmektedir.
İlk etapta çocukla birlikte okula gidilmeli, çocuk okula girmek istemezse bahçede onunla beklenmelidir. Birlikte oyun oynanabilir, sohbet edilebilir ancak bahçe içerisinde eğlenceli zaman geçirmesi çok önemlidir. Daha sonra çocuk sınıftayken sınıfın kapısında olduğunuzu ne zaman istese o zaman sizi görebileceğini bilmesi gerekmektedir. Kademeli olarak zamana bırakarak okuldan ayrılabilirsiniz. Ancak bazı çocuklarda okul fobisi biraz daha ileri seviyede bir korku olduğu için ebeveynler çözemeyebilir bu durumda muhakkak yardım alınmalıdır.
Çocuk korkularını atlatmadan okula gitmeye zorlanırsa bu defa sınıf içinde farklı sorunlar yaşayabilir. Okul çıkışı güzel aktiviteler yapılabilir, dondurma yemek, parka gitmek, birlikte oyun oynamak ya da o yokken ona kek yapmak gibi. Bir de çocuğa o okuldayken yaptıklarınızı anlatmalısınız ancak onun ilgisini çekmeyen kısımları. Örneğin temizlik, çalışmak, kek yapmak gibi. Bir de sınıfta yaptıkları her şeyi sorun, anlatmasına imkan tanıyın.
Okul Fobisinin Tedavisi
Okul fobisi tedavi edilirken bu konuda en önemli detay ebeveynlerin stresli olmamaları. Bu doğal bir süreç birçok çocukta gözlemlenebilir. Çözülebilecek bir sorun olduğu için anne ve babanın olabildiğince sakin ve sabırlı olması gerekmektedir. Bir günde çözülebilecek bir sorun değildir. Bazen bir hafta bazen bir ay sürebilmektedir. Çocuğun anne babasının yanında olduğunu bilmesine ihtiyacı vardır. Çocuğu anlamaya çalışmak korkusunu dinlemek ve kabul etmek gerekir. Anlamayan cümleler kurmak çocuğun korkusunu aşağılamak çocuğun öz benliğini zedeleyecektir.
Okula birlikte gitmek çok önemli, çocuk alışıncaya kadar okulda beklemek gerekmektedir. Bu konuda öğretmeni ile iletişim halinde olmak durumu kolaylaştıracaktır. Çocuk okulda kendini güvende hissedinceye kadar yanında bir oyuncağını götürebilir. Okul sonrası ve öncesi çocukla kaliteli zaman geçirilebilir. Okulda yaptığı her şeyi anlatması istenir ve dikkatle dinlenir. Çocukların okulda yaptıkları şeyleri yücelterek dinlemek onların okul ile bağ kurmalarına yardımcı olacaktır. Çocuk kendisini okula ait hissetmelidir, bunun için diktiği bir çiçeği sınıfına götürebilir, öğretmenine ve arkadaşlarına ufak hediyeler götürebilir, yaptığı bir resmi sınıfa asabilir.
Hastaneler de okullar gibi çocukların gitmek istemedikleri mekanlar olduğu için bu konuda çok güzel bir haber içeren yazımız sitede yer almaktadır. Onun da linkini bırakıyoruz, okumanızı tavsiye ederiz: Hastanenin Duvarları Hasta Çocukların Hayal Dünyasıyla Renkleniyor
Tüm bunlar gerçekleştirildiği halde çocukta hala okul fobisi devam ediyorsa profesyonel yardım almak gerekmektedir. Okulunun psikoloğundan alınabileceği gibi okul dışından da bu şekilde bir yardım almak, uzman görüşü dinlemek doğru olacaktır. Bazen bizim basit gibi gördüğümüz olayların arka perdesinde farklı olaylar yatıyor olabilir. İlaç tedavisi gereken durumlar olabilir. Bunları göz ardı etmemeliyiz.
