Mazeretli olarak işe gitmemekle mazeretsiz olarak işe gitmemek aynı sonuçlara yol açmaz. Meşru bir mazereti olan memurun işini aksatması bir ceza gerektirmezken mazeretsiz olarak işini aksatan memura çeşitli disiplin cezaları uygulanır.
Memur Mazeretsiz Göreve Gelmezse Hangi Cezalar Uygulanır?
Devlet memurları, hiçbir mazereti ve özrü olmaksızın göreve gitmezlerse disiplin cezalarıyla karşı karşıya kalırlar. Bu cezaların çerçevesi, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesinde çizilir.
Kanun, mazeretsiz göreve gitmeyen kişilerin şu cezalarla karşılaşacağını belirtir:
- Mazeretsiz 1 veya 2 gün göreve gitmeyen memur: Bu gruptaki memurlar, aylıktan kesme disiplin cezasıyla karşılaşırlar. Aylıktan kesme cezası, memurun brüt aylığından 8’de 1 ile 30’da 1 arasında kesinti yapılmasıdır.
- Mazeretsiz ve kesintisiz olarak 3-9 gün işe gitmeyen memur: Bu gruptaki memurlar, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasıyla karşılaşırlar. Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, kanunda “memurun bulunduğu kademede ilerleyişinin 1 yıldan 3 yıla kadar durdurulması” şeklinde tanımlanır. Bu disiplin cezasının süresi, fiilin ağırlık derecesine göre belirlenir.
- Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası aldıktan sonra 10 yıl içinde tekrar mazeretsiz ve kesintisiz olarak 3 gün işe gitmeyen memur: Mazeretsiz ve kesintisiz olarak 3 gün işe gitmeyip kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alan memur, bu fiilini ileride tekrarlarsa, ikinci kez kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alır. Bu durumda, 10 yıl içinde iki kez kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alan memura, memurluktan çıkartılma cezası verilir.
- Mazeretsiz ve kesintisiz olarak 10 gün işe gitmeyen memur: Bu gruptaki memurlar, yazılı müracaat şartı aranmaksızın memuriyetten çekilmiş sayılır. Memuriyetten çekilmiş sayılma, bir disiplin cezası değildir ve göreve gelmeme durumunun sürekliliği (kesintisizliği) şartına bağlıdır. Çekilmiş sayılma (müstafi) durumu, kişinin kendi isteği ile memuriyetinin sonlandırılmasıdır. 10 gün kesintisiz ve mazeretsiz olarak işe gitmeyen memurun, memuriyetini kendi iradesiyle sonlandırdığı tasarrufunda bulunulur. (Detaylı bilgi için bknz: Danıştay 8. Daire, E.2008/8930, K.2012/1651, T. 11.4.2012.)
- Mazeretsiz olarak bir yıl boyunca toplam 20 gün işe gitmeyen memur: Herhangi bir mazereti ve özrü olmaksızın bir yıl boyunca, toplam 20 gün işe gitmeyen memura; devlet memurluğundan çıkarma cezası verilir ve kişinin memuriyet görevi sona erdirilir.
Görevden Çekilmiş Sayılma Nasıl Gerçekleşir?
Görevden çekilmiş sayılma uygulamasının daha iyi anlaşılabilmesi için şöyle bir diyagram kullanılabilir:
- Kişi, mazeretsiz ve kesintisiz olarak 10 gün boyunca işe gitmedi mi?
- Cevap evetse: 94. madde gereği, yazılı müracaat şartı aranmaksızın memur, çekilmiş sayılır.
- Cevap hayırsa: Memur görevden çekilmiş sayılmaz. Gelmediği günler için disiplin cezası uygulanır.
Görevden Çekilmiş Sayılan Memurlar Hangi Şartlarda Tekrar Atanabilir?
Mazeretsiz işe gelmeme gerekçesiyle görevden çekilmiş sayılan memurlar, 1 yıl geçmeden tekrar memur olarak atanamaz.
Ayrıca, memuriyetten çekilmiş sayılan memurun mali ve cezai sorumlulukları saklı kalır.
Mazeretsiz Göreve Gelmeme Cezaları Nasıl Uygulanır?
Devlet Memurları Kanunu’nun ilgili hükümlerinin son derece açık olmasına rağmen göreve gelmeyen memura hangi cezanın uygulanacağıyla ilgili sıklıkla tereddütler yaşanır.
Göreve gelmeyen memura verilecek disiplin cezasıyla ilgili tereddütler, genelde şu konularda yaşanır:
- Göreve gelmeme fiilinin tespit edilmesi
- Sendikal faaliyetten dolayı mazeretsiz göreve gelmeyen memura disiplin cezası verilip verilemeyeceği (Örnek kararda bu fiil, “iki gün mazeretsiz göreve gelmemek fiili” kapsamında değerlendirilmedi. Bknz: Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Esas No: 2009/1063, Karar No: 2013/1998)
- Sonradan alınan mazeret raporunun mazeret olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği (Örnek kararda sonradan alınan mazeret raporu geçerli sayıldı. Bknz: Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, Esas No: 2005/2156, Karar No: 2008/1787)
- Sonradan bildirilen kayınbaba vefatının mazeret olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği (Örnek kararda bu bildirim, mazeret olarak değerlendirildi. Bknz: Danıştay 12. Dairesi, Esas No: 2012/4436, Karar No: 2015/6001)
Mazeretsiz işe gelmemeyle ilgili verilen disiplin cezaları, sık sık dava konusu olur. Haksız ceza aldığını düşünen memurlar, konuyu mahkemeye taşırlar. Bu nedenle bu tür davalarda sıklıkla, emsal karar olarak değerlendirilebilecek kararlar çıkar.
Yazılı Uyarma Cezası Hangi Durumda Verilir?
Göreve tamamen gelmemenin yanı sıra; göreve geç gelmek, görevden erken ayrılmak ve görev yerini terk etmek de disiplin cezası sebebidir.
Herhangi bir mazereti ve izni olmadan bu üç fiilden en az bir tanesini işleyen memura, yazılı uyarma cezası verilir. Uyarma cezası, en hafif seviyedeki cezadır. Ancak tekerrür süresi içinde memur, aynı fiili tekrar işlerse; kınama cezası alır.
Kınama cezasını gerektiren fiil, tekerrür süresi içinde memur tarafından tekrar edilirse; bu sefer memura aylıktan kesme cezası verilir.
Aylıktan kesme cezasını gerektiren fiil, tekerrür süresi içinde tekrarlanırsa; bu durumda memura kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilir.
Aynı memur, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektiren fiilini tekrar ederse; memurluktan çıkarma cezasıyla karşı karşıya kalır.