Klostrofobi Nedir?
Klostrofobi dar ve kısıtlı alanlarda kalma korkusu olarak adlandırılır. Kişi asansör, uçak, depo, dolap, metro istasyonu gibi alanlardan kaçamamak ve uzun süre burada mahsur kalmak korkusu yaşar. Bu korku kişide anksiyete bozukluğuna neden olur. Klostrofobide beyindeki nörotransmitter dengesizliğinin neden olduğu panik ataklardan kaynaklanır. Beyindeki panik merkezi böyle alanlarda panik yapacak bir şey olmadığında bile uyarılır. Bunun sonucunda kişi baş dönmesi, nefes darlığı yaşayabilir, ölecek gibi hissedebilir ya da kontrolünü kaybedebilir.
Klostrofobi, kişinin kapalı ve dar alanlarda kaldığında yaşadığı iç sıkıntıyı tanımlayan psikolojik bir hastalıktır. Yüksek kaygı yaşayan herkes risk altında olabilir. Bazı fobiler birbirini tetikleyebilir. Örneğin uzmanlar yükseklik korkusu olan akrofobinin klostrofobi ile ilişkisi olduğunu ileri sürmektedirler. Çünkü klostrofobik kişilerin dikey alanları yeterli gördüğü halde yatay alanları yetersiz görmeleri aynı şekilde akrofobik insanlar için de geçerlidir.
Anksiyete Bozukluğu Nedir? Anksiyete Belirtileri Neler?
Klostrofobinin Belirtileri Nelerdir?
Klostrofobi için dar ve kısıtlı alan açıklaması yapmış olsak da, kişinin klostrofobisinin büyüklüğüne göre mekan sınırlaması değişebilir. Bazen boğazlı bir kazak ile tetiklenen korkuyu bazen de metro istasyonu tetikleyebilir. Bizim için büyük bir alan klostrofobik bir kişi için küçük gelebilir. Peki biz birinin klostrofobik olduğunu, ya da kendimizin klostrofobik olup olmadığını nasıl anlarız? Belirtileri nelerdir?
- Klostrofobi rahatsızlığında mekanın yüksekliği değil genişliği önemlidir. Bu yüzden içerideki oksijen miktarı ne olursa olsun, kişi oksijenin azaldığını düşündüğü için nefes almakta zorlanacaktır. Nefes darlığı belirtilerden birisidir.
- Yaşadığı kaygı ve korku ile kişi istemsiz terlemeye başlar. Terleme bir anlamda kişinin korktuğunun, paniklediğinin, heyecanlandığının göstergesidir. Alnında ve avuç içlerindeki terlemenin oranı bize yaşadığı panik hali hakkında bilgi verecektir.
- Kişinin klostrofobi rahatsızlığı tetiklendiğinde endişelenir. Endişenin artması ile kalp atış hızı da artar. Yoğun korku ve heyecan anında normal insanların kalp atış hızı da artar, klostrofobide bu süre biraz uzayabilir. Sakinleşmemesi o yüzden kalp krizine, baygınlığa neden olabilir.
- Nefes alamadığını hissettiği için göğsü daralır. Göğsünde sıkışma hisseder. Bu durum boğulma hissine neden olur. Vücudunda sıcak basması, ateş oluşacağı için bunalmaya başlar.
- Tuvalete gitme ihtiyacının artığı da görülen belirtilerdendir. Bazı durumlarda klostrofobi yüksek kişilerin tuvaletini tutamadığına da şahit olunabilir.
- Tüm bu hisler ve belirtiler sonucunda mide bulantısı oluşur. Ağrılar ve korkular mide bulantısını tetikler ve arttırır.
Bütün bu belirtilerin yoğunluğu kişiden kişiye değişir. Her semptom, klostrofobisi olan her kişide görülmeyebilir. Ölüm korkusu gibi yoğun bir duyguyu her klostrofobik yaşamayabilir.
Klostrofobinin Tedavisi Var Mı?
Klostrofobi, diğer tüm fobiler gibi tedavi edilebilecek bir anksiyete bozukluğudur. Öncelikle kişinin şunu kabul etmesi gerekir. Bu psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu konularda halk arasında yaygın olarak uygulanan bir yöntem vardır. Klostrofobi rahatsızlığı olan kişiyi kapalı alanda yalnız bırakma. Bu bilinenin aksine kişiyi iyileştirmez. Korkunun tetiklenmesine ve büyümesine neden olabilir. Beraberinde başka korkuları da tetikleyebilir. Özellikle çocuklarda ve gençlerde yoğun olarak ortaya çıkına klostrofobinin o yaş gurubunda bu yöntem ile çözülmeye çalışması büyük bir handikaptır.
Klostrofobisi olan kişinin ilk önce buna inanması ve tedavi olmayı istemesi gereklidir. Bu noktada atılması gerekli ilk adım uzman bir psikolog veya psikiyatristten yardım almaktır. Psikologların bu alanda en yaygın olarak kullandığı tedavi yöntemi bilişsel davranışçı terapidir. Bu terapi, 2001 yılında gerçekleştirilen randomize kontrollü çalışma sonucu klostrofobik semptomlarını iyileştirmede etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu yönteme ek olarak hipnoz, çözüm odaklı terapi, antidepresan ve sakinleştirici ilaçlar kullanmak da tedavi yöntemleri arasına girmektedir.
Maruziyet terapisi olarak adlandırılan bir diğer yöntem de klostrofobisi olan kişiyi kademeli olarak fobik uyarana maruz bırakmak demektir. Burada kişinin tepkileri göz önüne alınmalı, uzman gözetiminde olmalı ve mümkün olduğunca ufak adımlarla ilerleme kaydedilmelidir.
Sanal gerçeklik yöntemi de yine klostrofobisi olan kişiyi maruz bırakma prensibine dayanmaktadır. Bu yöntem 2000 yılında dört hasta üzerinde uygulanmış. Sekiz seans sonra dördünün de klostrofobiyi yendiği gözlenmiştir. Yine bu uygulama da uzman kontrolünde olmalıdır.
Tedavi yöntemi kişiden kişiye değişiklik gösterebildiği gibi, hastalığın boyutuna göre de farklı yöntemler uygulanmaktadır. Tedavi süreci on haftaya kadar uzayabilmektedir. Bu yüzden sabırlı olmak, kıyaslama yapmaktan kaçınmak gerekmektedir.
Klostrofobi Neden Olur?
Klostrofobinin kişide görülme nedenleri kesin olarak belirlenemese bile klinik yardımıyla bazı kişilerde erken çocukluk döneminde yaşanılan olaylardan kaynaklandığı gözlemlenmiştir. Çocukluk döneminde yaşanılan bazı olumsuz olaylar fobilerin oluşumunu tetiklemektedir. Ceza olarak bir odaya kilitlenme, oyun oynarken saklandığı yerden uzun süre çıkamama, dar bir alana sıkışıp kalma, taciz ve dayak gibi çocuğun maruz kaldığı bu durumlar klostrofobinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Çocuğun yaşadığı korku, iler ki hayatında fobileri tetikleyebilir.
Klostrofobi rahatsızlığına neden olan etken genetik olabileceği gibi kişinin yakın çevresinden birisinin yaşadığı bir sorun sonucunda da ortaya çıkabilir. Hatta ailesinden birinde klostrofobisi olan kişi, yakınını korumak için kendisi de bu rahatsızlığı üstlenebilir. Beyin korkular konusunda çok farklı işlemektedir. Bazen sevdiklerimizin korkmaması için onların korkularını da üstleniriz.
İnsanların kişisel alanları vardır. Bu alanları başka insanlar tarafından ihlal edildiği takdirde kendilerini güvende hissetmezler. Klostrofobik insanların kişisel alanları daha geniş bir çemberden oluşmaktadır. Bu yüzden geniş bir alana ihtiyaçları vardır. Bu alan başka insanlar tarafından kısıtlanınca atak geçirebilirler.
Klostrofobi Nasıl Yönetilir?
- Nefes terapisi en etkin yöntemdir. Klostrofobik kişi derin derin nefes almalı, ancak nefesini hissederek ve yavaşça hızlı değil. Bedenini hissederek aldığı nefesler kişiyi rahatlatacaktır. Bir elini karnına ya da göğsünün üzerine koyabilir nefes alırken.
- Belli bir limit belirlenip yavaşça sayı sayılabilir. Ondan geriye sayma gibi.
- Korku ve kaygıları hafifletmenin en bilindik yöntemlerinden biriside beş duyu organını aktif kullanmaktır. Etraftaki bir eşyaya odaklanıp onun ayrıntılarını düşünmek, güzel bir koku almaya çalışmak, sevdiği bir müziği dinlemek, eşlik etmek gibi.
- Kendi kendine yapacağı güzel bir konuşma da klostrofobiyi sakinleştirecektir. Örneğin; ben iyiyim, sağlıklıyım, bulunduğum yer güvenli, birazdan dışarı çıkacağım… gibi.
