Nature dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, bilim insanları, bu zamana kadar çıkarılan en detaylı beyin haritasıyla, kelimelerin anlamlarını belirleyen beyin hücrelerini tespit etti.
Uzmanlar, yaşayan bir insanın beynindeki kelimelerin dilsel özelliklerini belirlemekle görevli olduğunu düşündükleri bazı nöron gruplarının bu zamana kadar çıkarılan en detaylı haritasını oluşturdu. Bahse konu harita incelendiğinde, beynin sesin anlama dönüştürülmesinde belirli kategorideki beyin hücrelerini kullandığı görüldü. Örneğin, kulağa gelen bir kelimenin sesi, beyindeki işitme korteksi adı verilen bölgede işleniyor fakat bir kelimenin “dilsel anlamı”, yani ana fikri, beynin üst düzeyli işlevlerinin gerçekleştiği prefrontal kortekste çözülüyor.
10 deneğe elektrotlar yerleştirildi
Bu süreçler, beyindeki kan akışının görüntüleri incelenerek analiz ediliyor ve araştırmacılara kelimelerin beynin ilgili nöronlarıyla eşleştirilmesi olanağını sunuyor. Araştırmacılardan ABD’deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü beyin cerrahı Ziv Williams, araştırmanın, beynin kelimeleri dil kütüphanesinde nasıl sakladığını anlama yolunda atılmış bir adım olduğunu belirtti. Williams ve ekibi, epilepsi ameliyatı geçirmek üzere olan 10 deneğin beynine, epilepsi nöbetlerinin kaynağını belirlemek amacıyla elektrotlar yerleştirdi. Bu elektrotlar, deneklerin prefrontal korteksindeki yaklaşık 300 nöronun gerçek zamanlı tepkisini kaydetme imkanı tanıdı.
Belirli bir nöron grubunun, benzer kategorilerdeki kelimelere tepki verdiği görüldü
Deneklere, toplamda yaklaşık 450 kelime içeren İngilizce kısa cümleler dinletildi ve bilim insanları hangi nöronların ne zaman aktif hale geldiğini kaydetti. Söz konusu araştırmada, her bir kelime için yaklaşık 2 veya 3 farklı nöronun aktif hale geldiği gözlemlendi. Ardından, aynı nöronal aktiviteyi harekete geçiren kelimeler arasındaki benzerliğe bakıldı.
Belirli bir nöron grubunun, benzer kategorilerdeki kelimelere tepki verdiği tespit edildi. Beynin birbiriyle ilişkilendirebileceği “ördek” ve “yumurta” gibi kelimelerin de aynı nöronları tetiklediği görüldü. “Yukarıda” ve “arkasında” gibi daha soyut kelimelere ise farklı nöron grupları yanıt verdi.
Bunun dışında, prefrontal korteksteki nöronların kelimeleri seslerine göre değil, anlamlarına göre ayırt ettiği belirlendi. Örnekle anlatılacak olursa, bir denek, “oğul” kelimesini duyduğunda aile üyeleriyle ilgili nöronlar aktifleşirken ses olarak benzer bir kelimeye aynı nöronlar tepki vermedi. Araştırmacılar, nöronların tetiklenmesini izleyerek deneklerin ne duyduğunu belirli ölçüde tespit edebildi ve deneğin duyduğu cümlenin net olmamakla birlikte bir canlıyla mı, bir eylemle mi veya bir yiyecekle mi ilgili olduğunu belirleyebildi.
Nöronlardan doğrudan kayıt yapmanın, beyin taramalarından çok daha hızlı olduğunu aktaran bilim insanları, dili doğal hızında anlamanın konuşma yetisini kaybetmiş insanlara bu yetiyi yeniden kazandırabilecek beyin-bilgisayar arayüz cihazları geliştirmede faydalı olacağını. (AA)
