Mobbing halk arasında pek bilinmeyen bir kavram olmakla beraber, psikolojik şiddet ve yıldırma şeklinde görülebilir. Mobbing psikolojik şiddet, taciz kavramlarıyla açıklanabilir ve bu davranış şekli kişiye huzursuzluk vermektedir. Psikolojik terör, psikolojik yıldırma ile aynı anlama gelmekte ve birine karşı cephe alma, duygusal saldırıda bulunma anlamlarına da gelmektedir. Mobbing, işyerinde çalışanlar veya işverenlerin yine çalışanlara uygulamış oldukları psikolojik saldırılardır ve son zamanlarda karşılaşılan en önemli problemlerden biri haline gelmiştir.
MOBBİNG KAVRAMININ ÖZELLİKLERİ
Sıklık ve Devamlılık
Herkes mobbinge maruz kalabilir. Bazen bir çalışan bazen ise üst düzey bir yönetici bile mobbinge maruz kalabilir. Ancak genellikle belirgin özellikleri olan çalışanlar mobbinge maruz kalmaktadır. Mobbingin yapılması bir süreçtir. Mobbingçi sürekli tekrarladığı saldırılar sayesinde mağduru sağlığından edebilir.
Güç Farklılıkları
Mobbing yapıldığı zamanlarda maruz kalan sayısı ve mobbing uygulayan sayısı bir ya da biri geçebilir. Heinz Leymann mağdur olan kişi sayısının bir ve nadiren birden fazla, mobbing davranışlarında bulunan kişi sayısının ise bazen dört ve hatta dördü de geçebileceğini ifade etmektedir.
MOBBİNGİN AŞAMALARI
- Tanımlama Aşaması
Tanımlama aşamasında, kişinin saygınlığına, mesleki yeterliliğine, dış görünüşüne veya bu denli özelliklerine saldırı ile başlamaktadır. Kişi bu aşamada yaşamış olduklarıyla beraber durumu anlamlandırmaya çalışır.
- Anlaşmazlık Aşaması
Yaşanan kritik bir olay neticesinde durum biraz daha şiddetlenir fakat hala gerçek manada bir mobbing ortada görülmemektedir. Bu aşama sadece şiddetli bir çatışma aşamasıdır.
- Saldırgan Eylemler Aşaması
Saldırgan eylemler aşamasıyla birlikte psikolojik terör resmen ortaya çıkmış demektir. Bu eylemler aktif saldırganlık ve pasif saldırganlık şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Aktif saldırganlık hemen fark edilir, kurbanı gözle görülür bir şekilde hedef almakta ve amacını mağdura belli etmektedir. Bu sebepten ötürü aktif saldırganlarla baş etmek daha kolaydır.
Bunun yanı sıra pasif saldırganlar bazı zamanlarda kötü davranışlarını gizlemek adına nazik davranmalarından ötürü onlarla başa çıkmak aktiflerle başa çıkmaktan daha zordur. Pasif saldırganlıkta yapılmak istenen eylem açık açık belli edilmemekle beraber saldırgan kurbanına yardım ediyormuş gibi görünüp onun güvenini kazanmaya bile çalışabilir. Kurbanın böyle bir duruma düşmesi ve bunu çok sonradan fark etmesi neticesinde mağdur kendini koruma konusunda problemler yaşayabilmektedir. Ayrıca saldırganın kurbanının yakınında olması, onun açıklarını bilmesi ve bunları ona karşı kullanması mağduru normalden daha fazla bir şekilde kötü duruma düşürmektedir.
- Yönetimin Katılması Aşaması
Bu aşamada mağdurun çalışma seviyesinde azalma, motivasyonunda düşüş görülmesinden ötürü diğer personel mağdur hakkında yönetime şikayette bulunabilmekte olup bunun sonucunda ise yönetim mağdurla konuşmadan önyargılarda bulunma ve mağdura yapılan haksız şikayetleri kabul edebilmektedir.
Bu aşamada yönetim aksi bir yol izleyebilir. Bu yol olayı yanlış anlayıp suçu mağdurda arama ve problemi bir an önce sonlandırma amacıyla sorun her neyse başından savma düşüncesinde bulunabilir. Bu durumda yönetim de mobbinge katılmış olur.
- Zor ve Akıl Hastası Olarak Algılanma Aşaması
Kişiye sürekli duygusal saldırı yapmak, mağdurun düşünce yapısına zarar vermek için yeterlidir. Saldırılar sonucunda kurban sağlıklı bir şekilde düşünememeye başlayacak, duygusallaşacak ve her olaydan anlam çıkarmaya başlayacaktır. Bu aşamada kişiler kimseye güvenmeyerek yalnız kalmaktadır.
-
İşine Son Verme Aşaması
Mobbingin son aşaması işine son verme aşamasıdır. Bu aşamada mağdur, yönetimden beklediği desteği alamamakla birlikte sağlık problemleri yaşamaya başlamıştır. İşe gelme ve çalışma isteğinde azalan çalışanın psikolojisi de gitgide bozulmaktadır. Saldırganın eylemleri yüzünden iş performansında azalma yaşayan mağdur ya alt kademelerde çalıştırılır ya da işine son verilir.
MOBBİNGİN TÜRLERİ
Dikey Mobbing
Bu mobbing türünde adından da anlaşılacağı gibi üstlerin astlarına veya astların üstlerine uygulamış oldukları eylemler yer alır.
Yatay Mobbing
Bu türde ise dikey mobbingin aksine aynı statüde çalışan, eşit görevleri olan personellerin birbirlerine uygulamış oldukları psikolojik şiddetler yaşanmaktadır. Bu tür genellikle kişilerin üst poziyonlara geçebilmek amacıyla kendi takım arkadaşlarını işten soğutma eylemlerine bulunmasıyla gerçekleşir. Eğer bu mobbing türü bir örgüt tarafından destek görmüyorsa yönetime mobbingi inkar etme ve bu davranışların tamamen çekişmeden ibaret olduğu düşüncesi açıklanır.
MOBBİNGİ YARATANLARIN KİŞİLİK YAPILARI
- PARANOİD TİPLER
- NARSİST TİPLER
- SADİST TİPLER
- OBSESİF TİPLER
- UYUMSUZ TİPLER
MOBBİNGİN SEBEPLERİ
Mobbing genellikle saldırganın psikolojik yapısından, mağdurun psikolojik yapısından, çalışılan kurumdan ya da toplumsal değer ve yargılardan dolayı ortaya çıkabilmektedir. Mobbing kişinin psikolojisine yapılan bir saldırıdır ve kurbanın saygı duyulmayan biri olması amaçlanmaktadır. Kurbanı işten soğutmayı amaçlayan dedikodular ve kurbanın şirket içindeki itibarına zarar verici davranışlar mobbingi ortaya çıkarmaktadır.
Mobbingle ilgili yapılan çeşitli araştırmalar doğrultusunda, mobbingin işyerlerinde ortaya çıkmasının sebepleri arasında yönetimden ötürü hatalı personel alımı, dönemsel işçi alımı veya işyerinde ki boş pozisyonlara yükselebilmek amacıyla çalışanlar arası acımasızca davranışlar gösterilebilir. Yöneticiyi veya patronu etkilemek ve daha da yükselebilmek adına bile mobbing uygulanabilir. Can sıkıntısı içerisinde olan psikolojik rahatsızlıkları bulunan kişiler tarafından zevk arayışı amacıyla da yapılabilmektedir.
Kurumdan kaynaklanan nedenler de mevcuttur. Bunlar;
Küçülme ve yeniden yapılanma faaliyetleri
Aşırı rekabetçi bir ortam
Verimliliği artırma baskısı
Yetersiz iletişim
Eğitim eksikliği
Aşırı disiplin getirme anlayışı
Yoğun işyeri stresi
Saydamlığın olmayışı
İşletmenin kötü yönetilmesi
Ekip çalışmasının yetersizliği
MOBBİNGİN SONUÇLARI
Kasıtlı ve sistemli bir biçimde yapılan psikolojik baskıların etkileri, kişide zamanla büyüyerek bir çığ oluşturmaktadır. Mobbing sonucunda verilen zararlar hem maddi hem manevi olmaktadır. Maddi olarak ele almak gerekirse kişinin bozulan sağlığından ötürü hastaneye ödenen paralar mağdurun ekonomik yönden zayıflamasına sebep olur. Ayrıca işten çıkarılan çalışan bir süre sonra maaş alamayacağı için bu yönden de kişiyi ekonomik anlamda oldukça zayıflatacaktır.
Manevi olarak yarattığı zararlar ise başta psikolojik şiddet sonucunda rahatsızlanan ve çeşitli psikolojik problemler yaşayan kişiye dönüşmesine sebep olur. Ayrıca bireyde travma bile yaşanabilir. Kişi artık kimseye güvenmeyebilir. Bu hal ve hareketlerinden ötürü çevresi böyle birini kabul etme konusunda çelişkiye düşebilmektedir.