Hipertansiyon (yüksek tansiyon), atardamar duvarına uygulanan kan basıncının kronik olarak normal değerlerin üzerine çıkması durumudur. Hem dünyada hem de Türkiye’de en sık görülen kardiyovasküler risk faktörlerinden biridir. Kontrolsüz hipertansiyon; kalp krizi, inme, böbrek yetmezliği ve retina damar hastalıkları gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu makalede hipertansiyonun tanımı, sınıflandırılması, epidemiyolojisi, risk faktörleri, tanı yöntemleri, tedavi stratejileri ve toplum temelli önleme yaklaşımları ele alınacaktır.
İçindekiler
- 1. Hipertansiyon Nedir?
- 2. Hipertansiyon Sınıflandırması
- 3. Epidemiyoloji ve Türkiye’de Durum
- 4. Risk Faktörleri
- 5. Tanı ve İzlem Yöntemleri
- 6. Yaşam Tarzı ve İlk Basamak Tedavi
- 7. Farmakoterapi Seçenekleri
- 8. Komplikasyonlar ve İzlem
- 9. Önleme ve Toplum Sağlığı Politikaları
- 10. Sonuç
1. Hipertansiyon Nedir?
Kan basıncı, kalp kasılırken (sistolik) ve gevşerken (diyastolik) atardamarlara uygulanan kuvvettir. Dünya Sağlık Örgütü ve Amerikan Kardiyoloji Derneği’ne göre:
- Sistolik ≥140 mmHg veya diyastolik ≥90 mmHg: Hipertansiyon
- Sistolik 130–139 mmHg veya diyastolik 80–89 mmHg: Yüksek-normal
2. Hipertansiyon Sınıflandırması
- Evre 1: 140–159 / 90–99 mmHg
- Evre 2: 160–179 / 100–109 mmHg
- Evre 3: ≥180 / ≥110 mmHg
- İzole sistolik hipertansiyon: Sistolik ≥140, diyastolik <90
3. Epidemiyoloji ve Türkiye’de Durum
Dünya genelinde 1,3 milyar yetişkin hipertansiyonla yaşıyor. Türkiye’de erişkinlerin yaklaşık %30–35’i hipertansiyon tanısı almış durumda. YAş ilerledikçe, özellikle 60 yaş üzerinde prevalans %50’yi aşmaktadır. Diyabet, obezite ve sedanter yaşam, hipertansiyon sıklığını artıran temel etkenlerdir.
4. Risk Faktörleri
- İleri yaş
- Genetik yatkınlık (aile öyküsü)
- Obezite ve abdominal yağlanma
- Fazla tuz tüketimi
- Alkol ve tütün kullanımı
- Sedanter yaşam tarzı
- Stres ve uyku bozuklukları
- Kronik böbrek hastalıkları ve bazı ilaçlar
5. Tanı ve İzlem Yöntemleri
- Ofis Ölçümü: En az iki farklı günde, her defasında iki kez ölçüm.
- Evde Tansiyon Ölçümü: Sabah ve akşam 7 günlük ortalama.
- 24 saatlik ABPM: Gün içinde ve gece basınç ölçümü, gizli ve maskeli hipertansiyonu saptar.
- Laboratuvar ve Görüntüleme: Böbrek fonksiyon testleri, elektrolitler, EKG, ekokardiyografi.
6. Yaşam Tarzı ve İlk Basamak Tedavi
- Tuz Kısıtlaması: Günlük tuz alımını <5 g düzeyine indirmek.
- Sağlıklı Beslenme: Sebze-meyve, tam tahıl, düşük yağlı süt ürünleri, Akdeniz diyeti yaklaşımı.
- Kilo Kontrolü: VKİ’yi 18,5–24,9 arasında tutmak.
- Fiziksel Aktivite: Haftada ≥150 dk orta yoğunluklu egzersiz.
- Alkol ve Tütün: Alkolü sınırlamak, sigarayı bırakmak.
- Stres Yönetimi: Mindfulness, nefes egzersizleri, uyku hijyeni.
7. Farmakoterapi Seçenekleri
- RAAS Baskılayıcıları: ACE inhibitörleri (ramipril), ARB’ler (losartan).
- Diüretikler: Tiyazid (hidroklorotiyazid), indapamid.
- KALSİYUM KANAL BLOKÖRLERİ: Amlodipin, felodipin.
- Beta Blokörler: Metoprolol, bisoprolol (özellikle eşlik eden koroner arter hastalığında).
- DİĞERLER: Alfa-blokörler, merkezi etkili ajanlar (moksiyonidin).
8. Komplikasyonlar ve İzlem
Uzun süreli kontrolsüz hipertansiyon;
- Kardiyovasküler: Miyokard hipertrofisi, kalp yetmezliği, koroner arter hastalığı
- Serebrovasküler: İnme, geçici iskemik atak
- Renal: Kronik böbrek hastalığı, proteinüri
- Retinal: Retina damar değişiklikleri, görme bozukluğu
Tedavi yanıtı; 3–6 aylık aralıklarla kan basıncı, böbrek fonksiyonu ve end-organ hasarı açısından izlenmelidir.
9. Önleme ve Toplum Sağlığı Politikaları
- Toplum Eğitim Kampanyaları: Tuz tüketiminin azaltılması ve sağlıklı beslenme bilincini arttırma.
- Sağlık Tarama Günleri: Aile hekimliği ve işyeri ölçümleri ile erken tespit.
- Okullarda ve İşyerlerinde Programlar: Düzenli egzersiz, kantinlerde düşük tuzlu seçenekler.
- Gıda Etiketleme: Paketli ürünlerde tuz içeriğinin açıkça belirtilmesi.
- Sağlık Politikaları: İşyerlerinde mola sürelerinin artırılması, kent içi yürüyüş alanlarının yaygınlaştırılması.
10. Sonuç
Hipertansiyon, yaşam tarzı düzenlemeleri ve uygun farmakoterapi ile kontrol altına alınabilir bir durumdur. Erken tanı ve bireyselleştirilmiş tedavi planı, komplikasyonları önlemede kritik rol oynar. Hem bireysel hem toplum temelli önleme politikaları sayesinde hipertansiyon yükü azaltılabilir, kardiyovasküler hastalıklar ve organ hasarları önlenebilir.
Sağlık Ağı olarak, hipertansiyon yönetimi ve önleme konusunda güncel rehberleri ve pratik önerileri sizlerle paylaşmaya devam edeceğiz.