Feza Gürsey, teorik fizik alanına önemli katkılarda bulunan bir Türk matematikçi ve fizikçiydi. Çalışmaları arasında Kiral modeli ve SU bulunmaktadır. Bu yazımızda Feza Gürsey Kimdir sorusunu yanıtlayacağız.
Feza Gürsey’in Hayatı
Feza Gürsey’in babası, Türkiye’den Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etmiş bir aydındı. Hekim, radyoloji uzmanı, fizikçi, şair ve entelektüeldi. Entelektüel arayışlar ve tutkularla dolu bir hayat yaşadı.
Feza Gürsey, bilimsel kariyeri boyunca, 1969 yılında TÜBİTAK Bilim Ödülü, JR Oppenheimer Ödülü, College de France Madalyası ve 1984 yılında İtalyan hükümetinden Commendatore Nişanı dahil olmak üzere sayısız onursal ödül aldı. Türk Fizik Derneği, Amerikan Fizik Derneği ve Üçüncü Dünya Bilimler Akademisi dahil olmak üzere kuruluşlar. Ayrıca Fizikte Grup Teorik Yöntemler üzerine Uluslararası Kolokyumu kurdu.
Feza Gürsey yetenekli ve ilham verici bir öğretmendi. Birçoğu şu anda dünya çapındaki ülkelerde akademik görevlerde bulunan öğrencileri onun rehberliğinden yararlandı. Feza, yaşına rağmen genç bir ruh ve yeni keşifler için coşkusunu korudu. Çocuklarla ve genç yetişkinlerle özel bir ilişkisi vardı.
Profesör Feza Gürsey’in babası Yusuf Gürsey, teorik fizik camiasının saygın bir üyesiydi. Zamansız ölümü saha için büyük bir kayıptı. Eşi Suha, oğlu Yusuf ve kız kardeşi Dr. Deha G. Owen tarafından yaşatılmıştır.
Gursey’in babasının kariyeri fizikçi ve öğretmen olarak başladı ve 1969’da Yale Üniversitesi’nde profesör oldu. 1977’de Yale’de J. Willard Gibbs Kürsüsü’ne atandı. Bu süre zarfında, doğrusal olmayan spinor teorisi ve konformal grup hakkında birkaç makale yayınladı.
Gürsey’in bilime katkıları çoktur. Kuantum alan teorisi ve uyumlu gruplar okudu ve çalışmaları için Einstein Madalyası ve Oppenheimer Ödülü ile ödüllendirildi. Ayrıca parçacık fiziğine katkıları olmuştur. Örneğin, hadronları doğrusal olmayan bir SU(6) cebirinde sınıflandırmanın bir yolunu önerdi. Çalışmaları ayrıca atom altı parçacıkların kiral simetrisinin anlaşılmasına katkıları da içeriyordu.
Feza Gürsey’in Kariyeri
Feza Gürsey, şu anda birçok ülkede akademik pozisyonlarda bulunan bir dizi doktora öğrencisi yetiştiren istisnai bir öğretmendi. Feza, kariyeri boyunca genç ruhunu korudu ve her zaman yeni bir şeyler öğrenmenin heyecanını yaşadı. Çocuklarla ve gençlerle olan eşsiz ilişkisi onu istisnai bir öğretmen yaptı.
Feza Gürsey’in babası askeri doktordu. Geniş entelektüel ilgi alanları, 1920’lerde kuantum mekaniği okumak için Viyana’yı ziyaret etmesine neden oldu. Annesi Remziye Hisar, Sorbonne’da kimya alanında doktora yaptı. Anne ve babaları Feza’nın büyüdüğü Bakü’de tanışmış ve sonunda evlenmişlerdir. Çiftin oğlu Yusuf 1954 yılında dünyaya geldi.
Gursey’in araştırması konformal gruplara ve kuantum alan teorilerine odaklandı. Bu alanlardaki çalışmaları, fiziksel sistemlerdeki simetrileri keşfetme ve bu simetrileri matematiksel olarak ifade etme becerisi ile karakterize edildi. Parçacık fiziği alanına yaptığı katkılar, Heisenberg’in doğrusal olmayan spinor teorisinin uyumlu olarak değişmez bir versiyonunu geliştirmeyi içeriyordu.
Feza’nın matematiksel fiziğe katkıları çok derindi. Ayar teorilerinde dörtlü analitikliğin bir savunucusuydu ve bu kavrayışı çok anlık problemini çözmek için kullandı. Yale fizik bölümü üzerinde önemli bir etkiye sahipti ve matematik ile fizik arasında güçlü bir etkileşim kurulmasına yardımcı oldu.
Genel göreliliğe katkıları
Türk bilim insanı Feza Gürsey, fizik alanına sayısız katkılarda bulunmuştur. 1921’de İstanbul’da doğdu. 1944’te İstanbul Üniversitesi Fizik Bölümü’nden mezun oldu, 1950’de Londra Üniversitesi’nden doktorasını aldı. 1953’te İstanbul Üniversitesi’nde fizik doçenti oldu. 1959 ve 1961 yılları arasında Princeton Üniversitesi’nde ve Yale Üniversitesi’nde ders verdi ve burada kurumsal fizik araştırmaları yaptı. Emekli olduktan sonra Yale Üniversitesi ve Connecticut Üniversitesi’nde ders vermeye devam etti.
Gursey, özellikle fiziksel sistemlerdeki simetrileri bulma ve bunları matematiksel olarak ifade etme konusunda yetenekliydi. 1930’larda Eugene Wigner ve Hermann Weyl tarafından öncülük edilen grup teorik yöntemlerini benimsedi ve hadronların SU(6) cebirinde sınıflandırılmasını önerdi. Ayrıca, her ikisi de evrenin büyük birleşmesi için çok önemli olan kiral simetri ve istisnai ayar grupları kavramını tanıttı.
Rahmetli Feza Gürsey’in hayatı ve çalışmaları teorik fizik camiası tarafından özlenecek. Alana birçok ufuk açıcı katkı yaptı ve nezaketi, nezaketi ve bursuyla tanındı. Mirası çok geniş kapsamlı olacak. Bir fizik tarzını ve tarihte belirli bir dönemi özetledi.
Babası bir askeri doktordu ve entelektüel ilgi alanları genişti. 1920’lerde Recit Gursey, kuantum mekaniği okumak için Viyana’ya gitti. Kimyager olan annesi, doktora derecesini Sorbonne’da aldı. Daha sonra bir fizik asistanı olan Suha Pamir ile evlendi. Oğulları Yusuf Gürsey 1954 yılında doğdu.
Yale Üniversitesi profesörlüğünü aldıktan sonra Feza Gursey, konformal simetri ve doğrusal olmayan kiral modeller üzerine çalışmalarına devam etti. Ayrıca kuaterniyonik yapıların incelenmesine de katkıda bulunmuştur.
Doğrusal olmayan sigma modeli
Emekli bir Yale Üniversitesi profesörü olan Feza Gursey, kuantum mekaniği çalışmalarında öncüydü ve ödüllü bir fizikçiydi. Fiziğe seminal katkıları, zayıf etkileşimlerin keşfini ve doğrusal olmayan sigma modelini içeriyordu. Ayrıca güçlü etkileşimlerde, saçılma problemlerinde ve çekirdek altı parçacıklarda süpersimetri teorisinde dönüş ve üniter dönüş bağımsızlığının anlaşılmasına katkıda bulundu.
Feza Gürsey, kariyeri boyunca Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Bilim Ödülü ve JR Oppenheimer Ödülü de dahil olmak üzere sayısız onur ve ödül aldı. Ayrıca 1981’de College de France Ödülü’ne ve 1984’te İtalyan hükümetinin Commendatore’üne layık görüldü. Ayrıca Fizikte Grup Teorik Yöntemler üzerine Uluslararası Kolokyumu kurdu.
Feza’nın ilk çalışmaları, güçlü etkileşimlerde kiral simetrinin yaygın olabileceğini öne sürdüğü için hemen dikkat çekti. Bu, o zamandan beri parçacık fiziğinin temelini oluşturan doğrusal olmayan sigma modelinin yaratılmasına yol açtı. Feza ve Radicati tarafından yazılan “A Lineer Olmayan Sigma Model of Strong Interactions” adlı çığır açan makalesi, SU(6) grubunu düşük enerjilerde yaklaşık bir kuark simetrisi olarak tanıttı ve bu, temel parçacıkların bilimi üzerinde derin bir etkisi oldu.
Feza Gürsey İstanbul, Türkiye’de doğdu ve lisans eğitimini orada aldı. Lisans derecesini 1944’te İstanbul Üniversitesi’nden matematik alanında, 1964’te Imperial College of London’dan matematiksel fizik alanında doktorasını aldı. 1954’ten 1961’e kadar İstanbul Üniversitesi’nde doçent olarak çalıştı ve daha sonra Ortaokul Fakültesi’ne katıldı. Doğu Teknik Üniversitesi, 1964.