Et tükettikten saatler sonra ortaya çıkan kaşıntı, şişlik ya da karın ağrısı gibi belirtiler, sıradan bir gıda zehirlenmesinden daha fazlası olabilir. Bilim dünyasının giderek daha fazla dikkatini çeken Alpha-gal sendromu, et ve süt ürünlerine karşı gecikmeli alerjik reaksiyonlara yol açan ciddi bir hastalık olarak dünya çapında yayılıyor. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne (CDC) göre, yalnızca Amerika’da 450 binden fazla kişi bu sendromdan etkilenmiş olabilir.
Hastalığın Kaynağı: Bir Kene Isırığı
Sendrom, adını memeli hayvanların dokularında doğal olarak bulunan “galaktoz-alfa-1,3-galaktoz” adlı şeker molekülünden alıyor. İnsan vücudu bu molekülü tanımadığından, kene salyası yoluyla kana karıştığında bağışıklık sistemi bir tehdit olarak algılayıp tepki veriyor. Bu bağışıklık yanıtı sonucunda, daha sonra tüketilen et, süt veya jelatin gibi hayvansal ürünler ciddi alerjik reaksiyonlara neden olabiliyor.
Belirtiler Aniden Değil, Gecikmeli Başlıyor
Alpha-gal sendromunun en dikkat çeken yönlerinden biri, semptomların gecikmeli olarak ortaya çıkması. Kene ısırığından birkaç ay sonra gelişen hassasiyet, et ya da süt ürünlerinin tüketiminden 2 ila 6 saat sonra şu belirtilerle kendini gösterebiliyor:
-
Şiddetli kaşıntı ve cilt döküntüsü
-
Karın ağrısı, mide bulantısı, ishal
-
Yüz, dudak, dil veya boğazda şişme
-
Anafilaktik şok (hayati tehlike taşıyabilir)
Ancak birçok sağlık çalışanı bu durumu hâlâ yeterince tanımıyor. 2022’de yapılan bir çalışmaya göre ABD’deki doktorların %42’si bu sendromdan habersizdi.
Kenelerle Gelen Küresel Tehdit
Başta ABD’nin güneydoğusunda yaygın olan yalnız yıldız kenesi (lone star tick), Alpha-gal sendromunun en bilinen taşıyıcısı. Ancak yeni araştırmalar, Avrupa dahil altı kıtada farklı kene türlerinin de bu hastalığı bulaştırabileceğini ortaya koydu. Şehir parklarında, bahçelerde ve ormanlık alanlarda sıkça karşılaşılan keneler, bu sendromun yayılmasında kritik rol oynuyor.
Yayılma Nedenleri:
-
Kene popülasyonlarında artış
-
Doğa aktivitelerine olan ilginin yükselmesi
-
İklim değişikliği ve artan geyik sayısı
-
Şehirleşmenin doğayla teması artırması
Notre Dame Üniversitesi’nden Prof. Lee Rafuse Haines, “Bu alerjinin sadece ABD’ye özgü olduğu düşünülüyordu. Oysa artık altı kıtada vakalar bildiriliyor” diyerek tehdidin küresel boyutunu vurguladı.
Tedavi Yok, Önlem Şart
Alpha-gal sendromunun henüz kesin bir tedavisi bulunmuyor. Bu nedenle et, süt, jelatin ve hayvansal içerikli ilaçlardan uzak durmak en etkili yöntem olarak öneriliyor. Ağır alerji riski taşıyan bireylerin EpiPen taşıması tavsiye ediliyor. Bazı vakalarda, alerjiye neden olan maddelerden uzun süre uzak kalındığında semptomlar azalabiliyor.
Hâlâ Cevap Bekleyen Sorular Var:
-
Neden bazı kişiler hiç semptom yaşamazken bazıları ağır reaksiyonlar gösteriyor?
-
Hangi bağışıklık mekanizmaları bu süreci tetikliyor?
-
Kenenin salyasındaki hangi bileşen en kritik rolü oynuyor?
Bilim insanları bu sorulara yanıt bulmak için araştırmalarını sürdürüyor. Önümüzdeki yıllarda daha etkili tanı, önleme ve tedavi yöntemlerinin geliştirilmesi bekleniyor.
Kendinizi ve Sevdiklerinizi Koruyun:
-
Doğa yürüyüşlerinde uzun giysiler tercih edin
-
Vücudunuzu sık sık kene açısından kontrol edin
-
DEET içeren kene kovucular kullanın
-
Evcil hayvanlarınızı düzenli olarak keneye karşı muayene edin
Et veya süt ürünlerinden sonra beklenmedik alerjik reaksiyonlar yaşıyorsanız, bir uzmanla görüşerek alpha-gal sendromu açısından test yaptırmanız öneriliyor.