Aşılar, toplum sağlığını korumanın en etkili yöntemlerinden biridir. Özellikle çocukluk döneminde önerilen aşılar; bağışıklık sistemini güçlendirerek hayati risk taşıyan hastalıkların önlenmesini sağlar. Bu makalede, Türkiye Ulusal Aşı Takvimi, her yaş grubunda önerilen aşılar, aşıların önemi, sık karşılaşılan yan etkiler ve aşı sonrası izlem yaklaşımları detaylı şekilde ele alınacaktır.
İçindekiler
- 1. Aşıların Önemi
- 2. Türkiye Ulusal Aşı Takvimi
- 3. Yaş Gruplarına Göre Aşılama Süreçleri
- 4. Sık Karşılaşılan Yan Etkiler ve Yönetimi
- 5. Aşı Öncesi ve Sonrası Öneriler
- 6. Aşı Karşıtlığı ve Bilinçlendirme
- 7. Aşı Sonrası İzlem ve Raporlama
- 8. Sonuç
1. Aşıların Önemi
Çocukluk döneminde yapılan aşılar; kızamık, kızamıkçık, kabakulak, boğmaca, difteri, tetanos, suçiçeği, hepatit B gibi ciddi hastalıkların görülme sıklığını büyük oranda azaltmıştır. Sürü bağışıklığı (herd immunity) sayesinde, aşılanamayan bebekler ve bağışıklığı zayıf bireyler de korunur. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre yılda 2–3 milyon ölüm aşılarla önlenebilmektedir.
2. Türkiye Ulusal Aşı Takvimi
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen Ulusal Aşı Takvimi bebeklikten ergenliğe kadar şu şekilde planlanmıştır:
- Doğumda: Hepatit B ilk dozu
- 2. ay: BCG, Hepatit B, DaBT-İPA-Hib (beşli karma), Pnömokok konjuge
- 4. ay: DaBT-İPA-Hib, Pnömokok konjuge
- 6. ay: DaBT-İPA-Hib, Hepatit B
- 12–15. ay: KKK (kızamık-kızamıkçık-kabakulak), Suçiçeği, Hepatit A
- 18. ay: DaBT pekiştirme dozu
- 4–6 yaş: DaBT-İPA (karma), KKK pekiştirme dozu
- 11–12 yaş: HPV (kız çocukları için), Td (tetanos-difteri)
- 65 yaş ve üzeri ve riskliler: Influenza, Pnömokok polisakkarit (risk grubuna göre)
3. Yaş Gruplarına Göre Aşılama Süreçleri
Bebeklik Dönemi
- İlk 2 ay içinde karma aşılarla erken koruma
- 4. ve 6. aylarda ek dozlar, uzun süreli bağışıklık sağlar
Okul Öncesi ve İlkokul
- 12–18 aylık dönemde ek aşılarla bağışıklığın pekiştirilmesi
- 4–6 yaşta okul dönemi öncesi tamamlama dozları
Ergenlik Dönemi
- HPV aşısı: Rahim ağzı kanserini önlemeye yönelik iki doz
- Td pekiştirme: Beş yılda bir tetanos-difteri bağışıklığını sürdürmek için
4. Sık Karşılaşılan Yan Etkiler ve Yönetimi
- Hafif ateş ve halsizlik: Ağızdan sıvı, hafif parasetamol
- Aşı bölgesinde kızarıklık, ağrı: Soğuk kompres, yumuşak masaj
- Beslenme düzeninde azalma: Küçük porsiyon, sık besleme
- Çok nadir ciddi alerjik reaksiyon: Anafilaksi riskine karşı 20 dakikalık gözetim
5. Aşı Öncesi ve Sonrası Öneriler
- Aşı öncesi: Çocuğun dinlenmiş ve tok olması, ateş kontrolü
- Aşı sırasında: Anne/babanın sakin tutması, ağlamayı normalleştiren yaklaşımlar
- Aşı sonrası: 30 dakika sağlık kuruluşunda gözetim, ateş ve reaksiyon takibi
6. Aşı Karşıtlığı ve Bilinçlendirme
Aşı reddi; yanlış bilgi, korku ve sosyal medyadaki dezenformasyon nedeniyle artmaktadır. Doğru kaynaklardan (Sağlık Bakanlığı, WHO) bilgi alınması, doktor görüşmesi ve ebeveyn eğitimi ile aşı tereddüdü azaltılabilir.
7. Aşı Sonrası İzlem ve Raporlama
- Sağlık Bakanlığı Aşı İzlem Sistemi: Adverse Event Following Immunization (AEFI) bildirimi
- Hekim ve hemşire kayıtları: Aşı kartı güncelleme, yan etki formu doldurma
- Aile bilgilendirmesi: Olağandışı bir belirti görüldüğünde 112 veya aile hekimine başvuru
8. Sonuç
Çocuklarda düzenli aşı takibi, hem bireysel hem de toplum bağışıklığını güçlendirir; ciddi hastalıkların görülme sıklığını azaltır. Türkiye Ulusal Aşı Takvimi’ne uyarak, ebeveynler ve sağlık profesyonelleri iş birliği içinde hareket ettiğinde, geleceğin nesilleri güvende tutulabilir. Sağlık Ağı olarak bizler, aşı bilincini artırmak ve güncel bilgileri paylaşmak için yanınızdayız.