Sayıştay Başkanlığı, 2023 yılı Sağlık Bakanlığı Denetim Raporunu açıkladı. Raporda, yapım işlerine ait nihai projelerin muhasebe kayıtlarına tam olarak yansıtılmaması ve şehir hastanelerinin kamu-özel iş birliği modeli kapsamında hatalı muhasebeleştirilmesi, Bakanlığın mali tablolarının gerçeği yansıtmadığına dikkat çekildi.
Sayıştay’ın yayımladığı Sağlık Bakanlığı 2023 Yılı Denetim Raporu’nun “Denetim Görüşünün Dayanağı Bulgular” bölümünde yapım işlerine ait nihai projelerin haklar hesabında izlenmemesi ve kamu özel iş birliği modeli ile işletilen şehir hastanelerinin muhasebe işlemlerinin mevzuata uygun şekilde yapılmaması olmak üzere iki bulgu yer aldı.
BULGU 1: Yapım işlerine ait nihai projelerin haklar hesabında izlenmemesi
Raporda, İl Sağlık Müdürlükleri tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre ihale edilerek yapımı tamamlanan ve geçici kabulü yapılan işlerin nihai proje (as-built) bedellerinin 260 Haklar Hesabı’nda izlenilmediği görüldüğü ifade edilerek şunlar kaydedildi:
“Yapılan incelemede il sağlık müdürlükleri tarafından ihale edilerek yapımı tamamlanan ve geçici kabulü yapılan işlerin nihai proje (as-built) bedellerinin 260 Haklar Hesabı’nda izlenilmediği tespit edilmiştir. Kamu idaresi cevabında, tamamlanan yapım işlerine ait nihai proje (as-built) bedellerinin 260 Haklar Hesabı’nda izlenilmesini sağlamak adına İl Sağlık Müdürlüklerinin talimatlandırıldığı ve İl Sağlık Müdürlükleri tarafından gerçekleştirilen iş ve işlemlerin büyük ölçüde tamamlandığı belirtilmiştir. Ancak 2023 yılı hesabına ilişkin olarak 260 Haklar Hesabı’nda Sağlık Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü tarafından işlemleri gerçekleştirilen 31 adet nihai proje bedeline ait kayıt bulunmakta olup taşra teşkilatı tarafından gerçekleştirilen yapım işlerine ait nihai proje bedelleri için herhangi bir kayıt yapılmamıştır.
Bu itibarla, Yapım İşleri Genel Şartnamesi uyarınca geçici kabul işlemlerinden sonra nihai projelerin, bedelleri tespit edilerek 260 Haklar Hesabı’nda izlenmesi ve amortismana tabi tutulması gerekmektedir.”
BULGU 2: Kamu özel iş birliği modeli ile işletilen şehir hastanelerinin muhasebe işlemlerinin mevzuata uygun şekilde yapılmaması
Rapora göre; şehir hastanelerine ilişkin muhasebe kayıtlarının GYMY, MYMY ile Kamu Özel İşbirliği Uygulamalarının Muhasebe İşlemleri başlıklı Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği’nde (Sıra No: 45) yer alan hükümlere uygun şekilde yapılmadığı ifade edildi.
3 alt başlık halinde raporlanan bulgularda şunlar yer aldı:
a) Hizmete giren şehir hastanelerine ait bazı varlık ve yükümlülüklerin hatalı kayıt edilmesi, kira ödemelerinin hatalı muhasebeleştirilmesi ve muhasebe içi envanter işlemlerinin yapılmaması
Hizmete giren şehir hastanelerinden kaynaklanan bazı varlık ve yükümlülükler ile envanter işlemlerinin GYMY, MYMY ile 45 sıra No.lu Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği’ne uygun muhasebeleştirilmediği görülmüştür.
Yapılan denetimde aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:
• İşletme dönemine geçilen bazı şehir hastanelerine ilişkin 30/40 Kısa/Uzun Vadeli İç Mali Borçlar Hesap Gruplarına herhangi bir kaydın yapılmadığı; dolayısıyla bu projelere dair kısa ve uzun vadeli mali yükümlülüklerin, borçlanma maliyetlerinin, edinilen maddi duran varlıkların ve amortisman ile kur farklarının mali tablolarda gösterilemediği; yıl içi kullanım bedeli ödemelerinin ise 630 Giderler Hesabı’na kaydedilmek suretiyle doğrudan giderleştirildiği görülmüştür.
• 30/40 Kısa/Uzun Vadeli İç Mali Borçlar hesap gruplarına kayıt yapan bazı şehir hastanelerinde, işletme dönemine geçişte yapılması gereken ilk muhasebe kayıtlarının mevzuat hükümlerine uygun olmamasından ve sonradan düzeltici kayıtların yapılmamasından dolayı edinilen maddi duran varlıkların 252 Binalar Hesabı’na, yüklenilen kısa ve uzun vadeli mali borçların 307 ve 407 No.lu Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar Hesaplarına, borçlanma maliyetlerinin ise 308 ve 408 No.lu Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri Hesaplarına doğru tutarlarla kaydedilmediği, mali borçlardan içinde bulunulan faaliyet dönemini izleyen dönemde ödenecek kısımların ve borçlanma maliyetlerinden takip eden dönemde giderleştirilecek kısımların dönem sonunda ilgili kısa vadeli yabancı kaynak hesabına aktarılamadığı, borçlanma maliyetlerinden içinde bulunulan aylara isabet eden kısımlarının ise düzenli olarak giderleştirilmediği tespit edilmiştir.
• Sağlık Bakanlığınca Kamu Özel İş Birliği Modeli ile Tesis Yaptırılması, Yenilenmesi ve Hizmet Alınmasına Dair Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik kapsamında İdare ile bazı şehir hastanelerinin görevli şirketleri arasında kullanım bedeli revizyonu mutabakatları yapılmıştır. Bu mutabakatlarla beraber proje sözleşmelerinde net bugünkü değer, sözleşme bedeli ile kullanım bedeli tavan ve taban tutarlarını içeren tadiller yapılmıştır. Yapılan hesaplamalar sonucu bulunan ve sözleşmelere tadil olarak eklenen tutarların 30/40 Kısa/Uzun Vadeli İç Mali Borçlar hesap gruplarındaki ilgili hesapların bakiyelerini güncelleştirmeye yönelik muhasebe kayıtlarının yapılması gerekmektedir. Ancak bazı şehir hastanelerinde kullanım bedeli revizyonu mutabakatlarına ilişkin gerekli kayıtların yapılmadığı görülmüştür.
• Şehir hastanelerinin kullanım bedeli ödemelerinin hakedişlerinde 630 Giderler Hesabı’nın borçlandırıldığı, daha sonra ise bazı şehir hastanelerinde ise bu tutarların 307 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar Hesabı’na borç, 630 Giderler Hesabı’na alacak kaydedilerek muhasebeleştirildiği tespit edilmiştir. Ancak MYMY’de 630 Giderler Hesabı’na alacak kaydı yapılabilecek haller tahdidi olarak sayılmış olup kullanım bedeli ödemelerinde görüldüğü gibi 630 Giderler Hesabı’nın aracı bir hesap mahiyetinde kullanımına cevaz veren bir düzenleme mevcut değildir. Sonuç olarak, hizmete giren şehir hastanelerine ilişkin varlık ve yükümlülükler ile envanter işlemlerine ilişkin muhasebe kayıtlarının mevzuata uygun yapılmaması ya da eksik yapılması ve kayıt düzeninin uygun olmaması sebebiyle; bilançoda 25 Maddi Duran Varlıklar ile 30 Kısa Vadeli İç Mali Borçlar ve 40 Uzun Vadeli İç Mali Borçlar Hesap Gruplarındaki ilgili hesaplar fiili durumu tam ve doğru olarak göstermemekte, faaliyet hesaplarında ise hatalı muhasebeleştirmeler meydana gelmektedir.
b) Finansal kiralama işlemlerinden doğan mali borçlara ve borçlanma maliyetlerine ilişkin değerleme yapılmaması
KÖİ modeli kapsamında gerçekleştirilen finansal kiralama işlemlerine ilişkin borçların ve borçlanma maliyetlerinin kaydedildiği hesapların bakiyelerinin, değerleme yapılmaması sebebiyle bilançoda hatalı olarak sunulduğu görülmüştür.
c) Hizmete giren şehir hastanelerinde miktara bağlı hizmetler için taahhüt edilen tutarların nazım hesaplarda izlenmemesi
Şehir hastaneleri sözleşmeleri eki Ek-18’de (Ödeme Mekanizması) belirlenen ve İdare tarafından görevli şirkete miktara bağlı hizmetler için taahhüt edilen tutarların nazım hesaplar kullanılarak muhasebeleştirilmediği ve bilanço dipnotlarında gösterilmediği görülmüştür.
d) Sözleşme kapsamında teslim edilen taşınırların malzeme kaynak yönetim sistemine kayıtlarının yapılmaması
KÖİ modeliyle işletilen sağlık tesislerinde sözleşme eki olan Ek-13 (Ekipmanlar) kapsamında görevli şirketler tarafından teslim edilen ve toplam sabit yatırıma dahil mefruşat ve tıbbi ekipmanın, bazı şehir hastanelerinde mali yıl sonu itibarıyla Malzeme Kaynak Yönetim Sistemi’ne (MKYS) girişlerinin tamamlanmadığı ve bu nedenle İdare uhdesinde bulunan söz konusu taşınırların muhasebe kayıtlarında yer almadığı ve mali tablolara yansımadığı görülmüştür.
